Η Ιστορία της Ανακάλυψης της Ινσουλίνης 1922-2022. 100 Χρόνια από την “Πραγματοποίηση Ενός Θαύματος”

Χρήστος Σπ. Ζούπα, Πέτρος Λ. Θωμάκος

Τη φετινή χρονιά συμπληρώνονται 100 χρόνια από την κλινική εφαρμογή, ίσως της μεγαλύτερης ιατρικής ανακάλυψης του 20ου αιώνα, της Ινσουλίνης!
Η ιστορία της ανακάλυψης της Ινσουλίνης αποτελεί μια από τις πιο συναρπαστικές, προκλητικές και επίπονες ερευνητικές προσπάθειες των επιστημόνων, για να απαλύνουν τον πόνο και την αρρώστια και να προσφέρουν καλύτερη ποιότητα ζωής στον άνθρωπο.
Είναι μια ιστορία γεμάτη πάθος, αγάπη για τη ζωή και την έρευνα, μα πάνω από όλα είναι μια ιστορία αναζήτησης της αλήθειας και της ανάγκης προσφοράς στην ιατρική και την επιστήμη γενικότερα. Για να συνειδητοποιήσει κανείς το μέγεθος και τη σημασία της ανακάλυψης της Ινσουλίνης, αρκούν λίγα λόγια για την κατάσταση που επικρατούσε κατά την προ-Ινσουλινική περίοδο.

Η προ-Ινσουλινική περίοδος χαρακτηρίζεται από την εφαρμογή διαφόρων θεραπευτικών μεθόδων, με βάση την περιορισμένη διατροφή και τη στέρηση κυρίως υδατανθράκων. Η θεραπευτική αυτή προσέγγιση δύσκολα μπορούσε να εφαρμοστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα και το κυριότερο, οι προσπάθειες αυτές, σύμφωνα με την άποψη των περισσοτέρων ειδικών ιατρών, προξενούσαν περισσότερο κακό παρά καλό!¹
Μια από τις τελευταίες προβληματικές θεραπείες που εφαρμόστηκαν μεταξύ 1915-1920 ήταν η χρήση οπίου!!
Σύμφωνα με τον κορυφαίο αμερικανό Διαβητολόγο F.Allen, το μόνο που προσέφερε ήταν, ότι άμβλυνε την απελπισία των ατόμων με Σακχαρώδη Διαβήτη, πριν το τέλος!! ²
Την ίδια εποχή μια άλλη αγωγή, με βάση τον υπερσιτισμό και την αυξημένη λήψη υδατανθράκων και ζάχαρης, κέρδισε πολλούς υποστηρικτές, μεταξύ των γιατρών και ασθενών, που έμπαιναν στον πειρασμό να δοκιμάσουν την αγωγή αυτή, προκειμένου να κερδίσουν βάρος και δύναμη..!

Τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά, αφού η θεωρία, ότι με τον υπερσιτισμό ήταν δυνατό να αντικατασταθούν οι θερμίδες που αποβάλλονται από τα ούρα των διαβητικών, υπήρξε το «μοντέρνο λάθος» της εποχής. Η αποτυχία της προσέγγισης αυτής οδήγησε πολλούς γιατρούς να συνειδητοποιήσουν, ότι αφού ο οργανισμός δε μπορούσε να μεταβολίσει τους υδατάνθρακες, ίσως μια δίαιτα με αυστηρό περιορισμό των υδατανθράκων θα μπορούσε να ήταν χρήσιμη θεραπεία για τους διαβητικούς!^3,4
Στο παρελθόν, σημαντική υπήρξε η παρατήρηση του Γάλλου Ιατρού A. Bouchardat, ο οποίος πειραματιζόμενος κατά τη διανομή δελτίων τροφίμων την περίοδο πολιορκίας του Παρισιού το 1870 από τους Γερμανούς, διαπίστωσε ότι τις ημέρες που δεν υπήρχε φαγητό, η γλυκοζουρία εξαφανιζόταν σε ορισμένους ασθενείς με Διαβήτη!!⁵
Επίσης παρατήρησε, ότι η άσκηση έδινε τη δυνατότητα στους ασθενείς του να λαμβάνουν περισσότερους υδατάνθρακες γεγονός, που τους ικανοποιούσε, αφού καθημερινά εκλιπαρούσαν για περισσότερο φαγητό! Από τότε καθιερώθηκε η φράση που τους απεύθυνε: «Με το ιδρώτα του προσώπου σου, θα κερδίζεις το ψωμί σου»!!⁵
Την ίδια περίπου περίοδο άρχισε από έναν κορυφαίο εκείνη την εποχή Ιταλό ιατρό, τον Cantoni, η «θεραπεία» της απομόνωσης και του κλειδώματος των ασθενών σε δωμάτια, προκειμένου να ακολουθούν αυστηρά την περιορισμένη δίαιτα!^1,3,6

Τη μέθοδο αυτή ακολούθησε στη συνέχεια ο διακεκριμένος Γερμανός ιατρός Bernard Naunyn, που κλείδωνε τους ασθενείς του για μεγάλα χρονικά διαστήματα, που έφταναν μέχρι και πέντε μήνες, προκειμένου να απαλλαγούν από τη σακχαρουρία!!^1,6
Ακολούθησε η περίοδος της «αγωγής με βρώμη» που καθιέρωσε ο Γερμανός ιατρός von Noorden στις αρχές του 1900!!^1,3,6
Αυτή υπήρξε η πιο διαδεδομένη δίαιτα των διαβητικών της εποχής, από μια σειρά άλλων διαιτών που εμφανίζονταν κατά καιρούς, όπως η δίαιτα με γάλα, ρύζι, μπανάνες, η πατατοθεραπεία κ.ά.!!^1,3,7
Η αλήθεια είναι, ότι ασθενείς με ήπιο Σακχαρώδη Διαβήτη, συνήθως ενήλικες – που σήμερα χαρακτηρίζουμε ως Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου 2 – όταν ακολουθούσαν συστηματικά μια προσεκτική διατροφή, με περιορισμό των υδατανθράκων και είχαν κάποια συστηματική σωματική δραστηριότητα ή άσκηση, μπορούσαν να ζήσουν αρκετά χρόνια, χωρίς ιδιαίτερα σοβαρά προβλήματα! ⁶
Ασθενείς όμως με σοβαρή μορφή Σακχαρώδη Διαβήτη, όπως παιδιά και νέοι με Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου 1, όπως ονομάζεται σήμερα, ελάχιστη βοήθεια είχαν από τις αυστηρά περιοριστικές δίαιτες και η επιβίωσή τους δεν διαρκούσε περισσότερο από 1-2 χρόνια και αυτά πεινασμένα, μαρτυρικά και απελπισμένα, με κατάληξη τη Διαβητική Οξέωση, το κώμα και το θάνατο! ^1,3,6

Όλες οι προσπάθειες έμοιαζαν, σαν ιστορίες για παιδιά, γεμάτες ελπίδες περιτυλιγμένες στο ψέμα!
Το μεγάλο ερώτημα που πλανάται αναπάντητο στην προΙνσουλινική περίοδο ήταν, «ποια είναι η αιτία που προκαλεί το Σακχαρώδη Διαβήτη»!
Η αρχική εντύπωση του στομάχου απομακρύνθηκε πολύ γρήγορα.

Ο Claude Bernard, πολλά χρόνια πριν, είχε αποδείξει, ότι το ήπαρ αποθηκεύει γλυκόζη από την πέψη και τροφοδοτεί συστηματικά το κυκλοφορικό σύστημα!⁸
Νεκροψίες της εποχής, σε άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη, που έδειξαν τυχαία σοβαρές αλλοιώσεις στο πάγκρεας, πέρασαν απαρατήρητες!
Το 1869 ένας νεαρός Γερμανός φοιτητής της Ιατρικής, ο Paul Langerhans ανακοίνωσε στη διατριβή του, ότι στο πάγκρεας υπάρχουν δυο συστήματα κυττάρων, τα κυψελιδικά, που εκκρίνουν τα παγκρεατικά ένζυμα για την πέψη και κάποια άλλα κύτταρα, τα οποία αργότερα ο Γάλλος ειδικός Laguesse ονόμασε “νησίδια του Langerhans”!!⁹
Μέχρι τότε όλοι αγνοούσαν την ύπαρξη τους και τη λειτουργία τους!^10,11

Πολλοί Υποστηρίζουν, ότι η Τύχη Βοηθά τους Τολμηρούς!

Μια διαφωνία και ένα στοίχημα, μεταξύ δυο σπουδαίων ερευνητών, στην Κλινική της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου, μεταξύ του Oscar Minkowski και του καθηγητή του Joseph von Mering, εάν τα παγκρεατικά ένζυμα είναι σημαντικά για
τη ζωή και θα μπορούσε ένα πειραματόζωο να επιβιώσει χωρίς πάγκρεας, οδήγησε στην απόφαση να προχωρήσουν σε ολική παγκρεατεκτομή, μια πολύ δύσκολη για την εποχή επέμβαση, προκειμένου να διαπιστώσουν τι μπορεί να επιφέρει, στον οργανισμό, η αφαίρεση του παγκρέατος!^12-13
Μετά από λίγες ημέρες διαπιστώθηκε, ότι το πειραματόζωο παρουσίασε τα κλασικά συμπτώματα ενός διαβητικού ατόμου: πολυουρία, συχνουρία, πολυδιψία και ούρα πλημμυρισμένα από ζάχαρη!!
Η πρώτη συσχέτιση παγκρέατος και Σακχαρώδη Διαβήτη είναι πλέον πραγματικότητα!
Η πρώτη ολική παγκρεατεκτομή πραγματοποιήθηκε με απόλυτη επιτυχία!^11-13
Το συμπέρασμα αυτών των πειραμάτων απέδειξε ότι το πάγκρεας επιτελεί δυο βασικές λειτουργίες!!
Η πρώτη είναι η «εξωτερική έκκριση» με τα ένζυμα, πουαφορά τη πέψη.
Η δεύτερη θα έπρεπε να είναι η άγνωστη μέχρι τότε «εσωτερική έκκριση», υπεύθυνη για τη ρύθμιση του μεταβολισμού των υδατανθράκων!^11,13
Η έρευνα για την «εσωτερική έκκριση» του παγκρέατος, απασχόλησε ένα σημαντικό αριθμό επιστημόνων σε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά μέχρι το 1920 τα αποτελέσματα ήταν πενιχρά!
Αυτός που έφθασε πολύ κοντά στην απομόνωση της «εσωτερικής έκκρισης» του παγκρέατος, ήταν ο Ρουμάνος επιστήμονας Ν. Paulesco, ο οποίος δημοσίευσε επιτυχή πειράματα σε σκύλους, με παγκρεατικό εκχύλισμα, που ονόμασε «παγκρεϊνη», αλλά επειδή δεν πρόφτασε να πραγματοποιήσει σοβαρές κλινικές δοκιμές, η εργασία του έμεινε στην αφάνεια!^14,15

Την ίδια περίοδο ένας νεαρός Γερμανός ερευνητής, οGeorg Zuelzer, αναζητούσε εναγωνίως χρηματοδότηση για να συνεχίσει τις ερευνητικές του προσπάθειες με το πολλά υποσχόμενο, παγκρεατικό του εκχύλισμα την «ακωματόλη»!¹⁶
Ο πόλεμος και η δυσκολία επικοινωνίας και επιστημονικής ενημέρωσης, εξαφάνισαν τις παραπάνω προσπάθειες, μαζί με τους ερευνητές τους!
Στα τέλη του 1920 οι περισσότεροι ερευνητές και επιστήμονες ήταν σκεπτικοί και προβληματισμένοι, αν πράγματι υπήρχε «εσωτερική έκκριση» του παγκρέατος. Στις 30 Οκτωβρίου 1920 o επιμελητής, Frederick Grand Banding προετοίμαζε μια ομιλία του για τους φοιτητές της Φυσιολογίας, του Πανεπιστημίου του Δυτικού Οντάριο, σχετικά με το μεταβολισμό των υδατανθράκων. «Δεν είχα καμία εμπειρία σχετικά με το διαβήτη, όσο ήμουν χειρουργός» ομολόγησε αργότερα! Άκουγα για ανθρώπους να πεθαίνουν σε κωματώδη κατάσταση και πίστευα ότι δεν μπορούσε κανείς να τους βοηθήσει»!

Πέφτοντας για ύπνο αγχωμένος και εξαντλημένος από την ετοιμασία της ομιλίας του, δεν υπήρξε ποτέ καλός ομιλητής, πήρε μαζί του, να ρίξει μια ματιά, το τεύχος Νοεμβρίου του ιατρικού περιοδικό «Χειρουργική, Γυναικολογία και Μαιευτική»!
Ξεφυλλίζοντας το περιοδικό, το μάτι του έπεσε στο κύριο άρθρο ενός Αμερικανού Παθολογοανατόμου, του Moses Barron με τίτλο «The relation of the Islets of Langerhans to Diabetes with Special Reference to cases of Pancreatic Lithiasis»!¹⁷
Η τύχη φαίνεται πολλές φορές χαμογελά και ευνοεί τους τολμηρούς!
Ο ίδιος περιγράφει στα απομνημονεύματα του το 1940: «Ήταν από εκείνες τις νύχτες, που ήμουν ανήσυχος και δεν μπορούσα να κοιμηθώ! Σκεφτόμουν την ομιλία που έπρεπε να εκφωνήσω την επομένη, αλλά και το άρθρο που μόλις είχα διαβάσει! Ακόμη όμως με βασάνιζαν οι σκέψεις από τα χρέη και τις στενοχώριες μου! Κατά τις δύο τα ξημερώματα και αφού η ομιλία και το άρθρο του Barron στριφογύριζε συνέχεια στο μυαλό μου, μια τολμηρή ιδέα άστραψε μέσα μου!

Θα μπορούσε κάποιος να πάρει την εσωτερική έκκριση του παγκρέατος, χωρίς τις εξωτερικές εκκρίσεις, με πειραματική απολίνωση του παγκρεατικού πόρου, που θα είχε σαν αποτέλεσμα τον εκφυλισμό ενός τμήματος του παγκρέατος.
Πετάχτηκα αμέσως από το κρεβάτι μου και άρχισα να σημειώνω την ιδέα που είχα σκεφτεί! Πέρασα την υπόλοιπη νύχτα με τη σκέψη, πως θα μπορούσα να υλοποιήσω την ιδέα μου!».^18,19
Επόμενος σταθμός, η προσπάθεια προσέγγισης και συνεργασία του άγνωστου Banding, με τον κορυφαίο Καθηγητή Φυσιολογίας του Πανεπιστημίου του Τορόντο, J.J.R. Macleod!
Η απορία του καθηγητή ήταν, πώς είναι δυνατόν ένας άπειρος στην έρευνα χειρουργός και άσχετος με το πρόβλημα του μεταβολισμού και του Σακχαρώδη Διαβήτη, θα μπορούσε να επιτύχει σε ένα τομέα, που κορυφαίοι επιστήμονες και ερευνητές, της εποχής είχαν αποτύχει!!²⁰
Διέκρινε όμως ένα πρωτόγονο πάθος και μια θέληση πρωτόγνωρη, στο νεαρό Banding!
Διαπίστωσε επίσης, ότι σε όλες τις ερευνητικές προσπάθειες, η απολίνωση του παγκρεατικού πόρου για μεγάλο χρονικό διάστημα, δεν είχε εφαρμοστεί μέχρι τότε από κανένα, άρα η ερευνητική προσπάθεια θα είχε ενδιαφέρον, ακόμη και αν τα αποτελέσματα ήταν αρνητικά!
Ο Banding, μετά από πολλές διεξοδικές συζητήσεις και προβληματισμούς, ζήτησε από τον Macleod ένα μικρό εργαστήριο, δέκα σκύλους και ένα βοηθό για τη μέτρηση του σακχάρου, για να δοκιμάσει την ιδέα του!
Εκείνη την ώρα δύο τελειόφοιτοι του τμήματος φυσιολογίας πανηγύριζαν για την αποφοίτηση τους και σχεδίαζαν τις διακοπές τους!
Ο Macleod μόλις συνειδητοποίησε την ανάγκη ενός βοηθού, για το συνεχή προσδιορισμό του σακχάρου, φώναξε τους δύο τελειόφοιτους και τους πρότεινε να συνεργαστούν εναλλάξ έξι εβδομάδες ο ένας και άλλες τόσες ο άλλος για να βοηθήσουν τον Banding στα πειράματα του!
Οι δυο νεαροί ήξεραν πως δε μπορούν να αρνηθούν. Κοιτάχτηκαν στα μάτια και αποφάσισαν να ρίξουν, κορώνα γράμματα με ένα κέρμα, για να δουν ποιος θα είναι ο πρώτος συνεργάτης – βοηθός στην ερευνητική προσπάθεια του Banding!²¹
Η τύχη διάλεξε να αρχίσει ο Charles Best, που έμεινε στην ιστορία, ενώ ο φίλος και συμφοιτητής του, Clark Noble, χαρούμενος για την τύχη του, ότι θα απολάμβανε τις διακοπές του, δεν μπορούσε να φανταστεί εκείνη τη στιγμή τι θα συνέβαινε στο μέλλον!
Ο Μάιος του 1921 βρίσκει τους δυο νεαρούς ερευνητές Banding και Best γονατιστούς, να καθαρίζουν με τα χέρια τους το εργαστήριο, που τους παραχωρήθηκε για τα πειράματα τους!
Τα πρώτα βήματα της μεγάλης και συγκλονιστικής προσπάθειας μόλις ξεκινούσαν! Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί εκείνη τη στιγμή αυτό που θα επακολουθούσε…
Θα ακολουθήσουν ημέρες πολύ σκληρής δουλειάς, απελπισίας, θυμού, τσακωμών, κούρασης, που δημιουργούσαν την αίσθηση της αποτυχίας! Αλλά όσο περνούσε ο καιρός, με την τελειοποίηση της παγκρεατεκτομής και την καλύτερη απολίνωση του πόρου, άρχισαν να διαγράφονται αμυδρές ελπίδες, πως υπάρχει η «εσωτερική έκκριση» του παγκρέατος, η οποία μπορεί να ελαττώσει το σάκχαρο σε διαβητικούς σκύλους!
Καθώς το ένα πείραμα διαδεχόταν το άλλο, η πρόοδος έμοιαζε εντυπωσιακή!
Ο Macleod όταν γύρισε από τις διακοπές του στη Σκωτία, συνάντησε δυο νεαρούς συνεπαρμένους από τη προσπάθεια τους, δίπλα στη περίφημη «Marjorie» το πρώτο σκυλί που επιβίωσε περισσότερο από 40 ημέρες με την καθημερινή χορήγηση παγκρεατικού εκχυλίσματος!
Στις 14 Νοεμβρίου 1921, ημέρα γενεθλίων του Banding, με προτροπή του Macleod, έγινε στο Physiological Journal Club, του νοσοκομείου, η πρώτη προκαταρκτική παρουσίαση, στο προσωπικό και τους φοιτητές του Πανεπιστημίου, με θέμα «Παγκρεατικός Διαβήτης». Ήταν μια ανεπίσημη παρουσίαση με παρεξηγήσεις, δυσπιστία, διαπληκτισμούς αλλά χωρίς συνέχεια!

Ο Banding και o Best, εν τω μεταξύ, τελείωσαν τη συγγραφή της πρώτης εργασίας τους, το Νοέμβριο, με τίτλο «Η εσωτερική έκκριση του παγκρέατος» που δημοσιεύθηκε, το Φεβρουάριο του 1922, στο περίφημο επιστημονικό περιοδικό, Journal of Laboratory and Clinical Medicine!^18,19
Η πρώτη, όμως, επίσημη επιστημονική ανακοίνωση έγινε στο ετήσιο Συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Φυσιολογίας, στο Πανεπιστήμιο του Yale στο New Haven του Connecticut, το απόγευμα της Παρασκευής 30ης Δεκεμβρίου 1921, σε ειδική συνεδρία με προεδρεύοντα τον Macleod και παρουσία της αφρόκρεμας των επιστημόνων της Βόρειας Αμερικής!22 Το κύριο θέμα ήταν: «Η ευεργετική επίδραση ορισμένων παγκρεατικών εκχυλισμάτων στον Σακχαρώδη Διαβήτη» από τους J.J.R Macleod, F.G. Banding (κατόπιν προσκλήσεως) και C.H. Best (κατόπιν προσκλήσεως)!
Για την παρουσίαση αυτή, ο Banding έγραψε αργότερα, «όταν φώναξαν το όνομα μου για να παρουσιάσω την εργασία, σχεδόν παρέλυσα! Δεν ήμουν σε θέση ούτε να σκεφτώ, ούτε να θυμηθώ! Ποτέ μέχρι τότε δεν είχα μιλήσει σε τέτοιο ακροατήριο. Ήμουν αγχωμένος, καταβεβλημένος και η παρουσίαση που έκανα ήταν κακή»!
Στο ακροατήριο βρίσκονται οι πιο διάσημοι, έμπειροι και αυστηροί επιστήμονες της εποχής. Οι ερωτήσεις καταιγιστικές, ο Banding καταπονημένος και εξουθενωμένος.
Απαντήσεις ανέλαβε να δώσει ο Macleod!

Τα ερωτήματα πολλά και σύμφωνα με τον E.P Joslin, η γενική αντίδραση στη παρουσίαση ήταν χλιαρή, με λίγα συγχαρητήρια,
αρκετή κατανόηση και πολύ σοβαρή κριτική της εργασίας!

Από τη δυσπιστία και τις αμφιβολίες των πολλών, υπήρξαν και ορισμένοι, που αισθάνθηκαν, ότι κάτι σημαντικό άρχισε να δημιουργείται στο Τορόντο!^18,19
Ένας από αυτούς ήταν και ο Dr George Clowes, ιατρικός υπεύθυνος της φαρμακευτικής εταιρείας Eli Lilly! Από μηνών είχε την πληροφόρηση, ότι κάτι σημαντικό συντελείται στο Τορόντο!
Μετά το τέλος της συνεδρίας, πλησίασε τους Banding και Macleod και με την προτροπή των Lilly, έθεσε στη διάθεση των ερευνητών, τις υπηρεσίες και τις δυνατότητες της εταιρείας τους, προκειμένου να επιτευχθεί η μαζική βιομηχανική παραγωγή της νέας ανακάλυψης!²³
Ακολούθησαν πολλές συζητήσεις, ανταλλαγή επιστολών και προτάσεων, προκειμένου να καταλήξουν, τον Μάιο του 1922, σε ένα πρωτόκολλο συνεργασίας μεταξύ του Πανεπιστημίου του Τορόντο και της εταιρείας Eli Lilly!
Με την υπογραφή της συνεργασίας ο Clowes, ανέθεσε άμεσα σε μια ομάδα ειδικών επιστημόνων της Lilly, με επικεφαλής τον G.B.Walden και συνεργάτες τους H.W. Rhodehamel και J.B.Scott, να προχωρήσουν στη μαζική παραγωγή Ινσουλίνης, με βάση τις προδιαγραφές και το πρωτόκολλο των Collip και Best! Στη συνέχεια και αφού έκαναν κάποιες σημαντικές τροποποιήσεις, άρχισαν να
παράγουν σημαντικές ποσότητες Ινσουλίνης! Το Πανεπιστήμιο του Τορόντο παραχώρησε την πατέντα της ανακάλυψης της Ινσουλίνης έναντι του ποσού του 1 δολαρίου..! ²⁴
Ήταν τόσο μεγάλη η θέληση και το πάθος των ανθρώπων της Lilly να φέρουν σε πέρας την προσπάθεια που ανέλαβαν και να ξεπεράσουν τα προβλήματα που παρουσιάστηκαν, σχετικά με το καθαρισμό της εσωτερικής έκκρισης του παγκρέατος που ο βασικός υπεύθυνος των εργασιών, G.B. Walden, λιποθύμησε από υπερκόπωση και χρειάστηκε να πάρει υποχρεωτική άδεια από τον υιό Eli Lilly
τουλάχιστον δυο εβδομάδων, προκειμένου να συνέλθει και να επανέλθει υγιής!! ²³
Αυτές ήταν οι πρώτες προσπάθειες μαζικής παραγωγής της “Iletin”, όπως την ονόμασε αρχικά η Lilly, παρά τα προβλήματα και τις δυσκολίες της εποχής, άρχισε σιγά σιγά να ξεδιπλώνει το μεγαλείο της προσφοράς της, στον άνθρωπο και την ιατρική επιστήμη γενικότερα!²³
Είναι πολύ δύσκολο σήμερα να περιγράψει κανείς με λέξεις την αίσθηση του μεγαλείου και της ευγνωμοσύνης, όλων αυτών, που στην κυριολεξία «αναστήθηκαν» χάρη στην Ινσουλίνη!
Η εποποιία και το θαύμα της Ινσουλίνης, μόλις ξεκίνησε την εκπληκτική της πορεία, και έμοιαζε σαν άγγιγμα ψυχής που ανασταίνει καταδικασμένους ανθρώπους από κώμα!
Ο κορυφαίος Αμερικανός Διαβητολόγος E.P. Joslin παρέλαβε την πρώτη του Ινσουλίνη στη Βοστώνη, στις 6 Αυγούστου 1922. Σκεπτόμενος τι θα έπρεπε να κάνει την επομένη, δεν μπόρεσε να κλείσει μάτι ολόκληρη τη νύχτα. Είχε τόση αγωνία και έξαψη, που φημολογείται, ότι δεν μπόρεσε να κάνει ο ίδιος, την πρώτη ένεση Ινσουλίνης, σε μια πρώην νοσοκόμα του, που είχε λιώσει από το διαβήτη και την ένεση έκανε ο βοηθός του!³
Μια άλλη νοσοκόμα, του επίσης κορυφαίου Διαβητολόγου της εποχής Dr. F M Allen «πατέρα της πείνας», όπως τον αποκαλούσαν, από τις πολύ αυστηρές δίαιτες που χρησιμοποιούσε, περιέγραφε την εμπειρία της από τις πρώτες ημέρες της καινούργιας θαυματουργής θεραπείας, με την ακόλουθη περιγραφή: «και μόνο η ψευδαίσθηση για την ύπαρξη μιας νέας ελπίδας, έφερνε καινούργια πνοή ζωής, στον ένα ασθενή μετά τον άλλον. Διαβητικοί που για πολλές εβδομάδες καταβεβλημένοι, ανήμποροι, καχεκτικοί, που δεν είχαν σηκωθεί από το κρεβάτι τους, άρχισαν τρικλίζοντας να σέρνονται εδώ και εκεί, στηριζόμενοι στους τοίχους και τα έπιπλα!

Πρησμένα στομάχια, λαιμοί πετσί και κόκαλο, σκελετωμένα πρόσωπα, αργές νωχελικές κινήσεις, όλοι μαζί κάθε ηλικίας και φύλου, έμοιαζαν σαν πίνακας παλιού Φλαμανδού ζωγράφου, με θέμα την προσμονή της ανάσταση, μετά από λιμό!».²⁴
Οι πρώτες δόσεις Ινσουλίνης έφθασαν στη κλινική του Morristown, μαζί με τον Dr Allen στις 8 Αυγούστου και ο ίδιος περιγράφει: «Ο καθημερινός κανόνας για όλους τους ασθενείς ήταν να πηγαίνουν στο κρεβάτι τους, αμέσως μετά το δείπνο. Όχι όμως εκείνο το βράδυ της ελπίδας! Το γραφείο μου έβλεπε προς το μεγάλο κεντρικό χολ! Μπορούσα λοιπόν να τους δω, καθώς είχαν γλιστρήσει όλοι εκεί, σιωπηλοί, αδύναμοι, σαν φαντάσματα. Δεν τολμούσαν καν να κοιταχτούν μεταξύ τους, μήπως και διαψευσθούν οι ελπίδες τους. Έτσι κάθονταν ακίνητοι, σιωπηλοί και περίμεναν με τα μάτια χαμηλωμένα!²
Έξω νύχτωνε. Γύρω τους απέραντη και βασανιστική σιωπή! Κανένας δεν είχε δει ακόμη τον Dr Allen. Η πρώτη του εμφάνιση θα ήταν μετά το δείπνο των ασθενών. Όλοι άκουσαν τα βήματα του στο διάδρομο. Μόλις εμφανίσθηκε στην είσοδο δέχθηκε τα διαπεραστικά βλέμματα από εκατό ζευγάρια μάτια…

Έμεινε σαν άγαλμα. Πέρασαν αρκετά λεπτά ώσπου να τους μιλήσει. Η φωνή του ήταν ένα παράδοξο μίγμα από έγνοια και αγάπη για τους ασθενείς του! Επί τέλους, ψιθύρισε, νομίζω πως υπάρχει κάτι για σας»!!²
Έτσι δειλά, διστακτικά και ανθρώπινα ξεκίνησε το «θαύμα της Ινσουλίνης»!
Και μόνο η ιστορία του πρώτου παιδιού που σώθηκε χάρη στην ανακάλυψη της Ινσουλίνης, μπορεί να ξεδιπλώσει το μεγαλείο και την προσφορά, όσων επιστημόνων συνέβαλαν στην κορυφαία αυτή ανακάλυψη!

Στις 11 του Γενάρη 2022 συμπληρώθηκαν 100 χρόνια, από την ημέρα που έγινε η πρώτη ένεση Ινσουλίνης, σε ένα δεκατετράχρονο αγόρι από τον Καναδά, που αργοπέθαινε στην αγκαλιά της μητέρας του και ονομαζόταν Leonard Thomson!
Είναι η ημέρα, που οι επίπονες, όσο και ευφυείς ερευνητικές προσπάθειες των δυο νεαρών και άσημων επιστημόνων, του Frederik G. Banding και Charles H. Best, παρά τις δυσκολίες, τις αμφιβολίες, τη δυσπιστία και τις αντιδράσεις του ιατρικού κατεστημένου της εποχής τους, χάρισαν στην ανθρωπότητα μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις του 20ου αιώνα και στην Ιατρική ένα σωτήριο «φάρμακο» ζωής για τη θεραπεία του Σακχαρώδη Διαβήτη!²⁴
Είναι οι πρώτες συγκλονιστικές στιγμές, μια νέας εποχής, στην Παγκόσμια Ιατρική πραγματικότητα! Η ανακάλυψη της Ινσουλίνης, δεν άλλαξε μόνο τη ζωή και το μέλλον εκατομμυρίων ανθρώπων με Σακχαρώδη Διαβήτη, άλλαξε την ιστορία, την εξέλιξη και το μέλλον της Ιατρικής γενικότερα.²⁵

Xάρισε στον Banding και τον Macleod το Nobel Ιατρικής του 1922 και αυτοί εκτιμώντας τη βοήθεια και τη συμβολή των συνεργατών τους στην επίτευξη του εγχειρήματος, μοιράστηκαν το βραβείο, ο Banding με τον Best και ο Macleod με τον Collip!²⁶
Η Ινσουλίνη, σαν πρότυπο πολυ-πεπτιδικής ορμόνης, άνοιξε το δρόμο για ένα πλήθος από καινούργιες γνώσεις. Έτσι η «μαγική», για τις αρχές του 20ου αιώνα, λέξη «ορμόνη», που εισήγαγε πρώτος ο περίφημος φυσιολόγος Starling, βρήκε στην Ινσουλίνη τον κυριότερο εκφραστή της.²⁷
Από την πρώτη επίσημη επιστημονική ανακοίνωση της σπουδαίας ανακάλυψης, στις 30 Δεκεμβρίου 1921, στην Εταιρεία Φυσιολογίας των ΗΠΑ, μέχρι τη πρώτη κλινική εφαρμογή της, στις 11 του Γενάρη 1922, πέρασαν 100 χρόνια!
Ο απόηχος όμως της μεγάλης ανακάλυψης δεν έπαψε ποτέ, αφού με την ευκαιρία των 90 χρόνων από την ανακάλυψή της το 2011, η Εταιρεία Ιστορίας της Νέας Υόρκης διοργάνωσε μια εντυπωσιακή έκθεση με θέμα την δραματική ιστορία της ανακάλυψης της Ινσουλίνης, βασισμένη σε ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο ,που έγραψαν οι Τ.Cooper και A. Ainsberg, με τίτλο “Breakthrough” (Η Ανακάλυψη).²⁸

Στο βιβλίο περιγράφεται μεταξύ άλλων και η αληθινή ιστορία της κόρης του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Elisabeth Evans Hughes, μιας νεαρής κοπέλας που σε ηλικία 14 χρόνων, ανακάλυψε ότι πάσχει από Νεανικό Ινσουλινοεξαρτώμενο Σακχαρώδη Διαβήτη και χάρη στην ισχυρή της θέληση, την παραδειγματική πειθαρχία στη διατροφή και τις δραστηριότητες της, έζησε πολύ περισσότερα χρόνια, από όσα υπολόγιζαν οι ιατροί της.
Η ανακάλυψη της Ινσουλίνης και η έναρξη θεραπείας και παρακολούθησή της από τον ίδιο τον F G Banting, χάρη στις επίπονες και συγκινητικές προσπάθειες της μητέρας της, άλλαξε τη ζωή και το μέλλον της νεαρής κοπέλας…
Παντρεύτηκε, έκανε 3 παιδιά, έγινε πολύ γνωστή Δικηγόρος και πέθανε σε ηλικία 76 ετών, χωρίς κανείς να γνωρίζει μέχρι τότε, ότι είχε κάνει περισσότερες από 44000 ενέσεις Ινσουλίνης!
Η εντυπωσιακή ιστορία της αποκαλύφθηκε από τον εγγονό της με ένα γράμμα που έστειλε στο περιοδικό New England Journal of Medicine!²⁸
Στην Ευρώπη η διάδοση της Ινσουλίνης έγινε μάλλον καθυστερημένα!
Ο πρώτος που φαίνεται να χρησιμοποίησε Ινσουλίνη ήταν ένας νεαρός Ισπανός ο Dr.R. Carrasco-Formiguera, που εκείνη την εποχή σπούδαζε στο Harvard και έτυχε να βρίσκεται στη πρώτη παρουσίαση του Banding στο New Haven!²⁹

Με την επιστροφή του στη Βαρκελώνη άρχισε να παρακολουθεί αρκετούς διαβητικούς και να χρησιμοποιεί την Ινσουλίνη!
Στην Αγγλία με την «αυτοκρατορική» νοοτροπία, δεν φαίνεται να έδωσε κανείς κάποια ιδιαίτερη σημασία στην ανακάλυψη των Banding και Best!!
Στο Συμβούλιο Ιατρικής Έρευνας (MRC), οι πληροφορίες για την Ινσουλίνη έφθασαν το 1923, άλλα τις δέχτηκαν με δυσπιστία και επιφυλάξεις! Θεώρησαν, ότι διάφορες θαυματουργές θεραπείες στην ιατρική, πάντα ανακοινώνονται και το σημαντικότερο η ανακάλυψη δεν ήταν Αγγλική!
Το Νοέμβριο του 1923 ο κορυφαίος Διαβητολόγος της Βρετανίας P.J. Cummidge δημοσίευσε ένα άρθρο στο BMJ αμφισβητώντας τη σπουδαιότητα της Ινσουλίνης!³⁰
Είναι η εποχή που, στην Αγγλία, 10 άτομα την ημέρα έχαναν τη ζωή τους από τον Σακχαρώδη Διαβήτη!!
Μετά από πολλές αμφιταλαντεύσεις, επισκέψεις ειδικών επιστημόνων στο Τορόντο, επιστολές και διαβεβαιώσεις από μέλη του MRC, για τη σπουδαιότητα της ανακάλυψης, δέχτηκαν χωρίς ιδιαίτερο ενθουσιασμό, να χρησιμοποιηθεί η Ινσουλίνη στην Βρετανία !
Στο τέλος του 1923 μόνο 50 ασθενείς ελάμβαναν Ινσουλίνη στη Βρετανία!^31,32
Από την υπόλοιπη Ευρώπη, αυτοί που ανέπτυξαν μεγάλο ενδιαφέρον για την καινούργια θεραπεία ήταν οι Δανοί!
Ένας από τους κορυφαίους επιστήμονες της Ευρώπης, ο August Krogh, βραβείο Nobel Φυσιολογίας 1920, καλεσμένος για σειρά ομιλιών στις ΗΠΑ, άκουγε τους γιατρούς να μιλάνε με ενθουσιασμό για την καινούργια ανακάλυψη! Η σύζυγος του έπασχε από Σακχαρώδη Διαβήτη!
Αμέσως το ενδιαφέρον του υπήρξε μεγάλο και ζήτησε να επισκεφθεί το Τορόντο για να μάθει περισσότερες λεπτομέρειες! Ο Macleod, με ενθουσιασμό και μεγάλη εκτίμηση στο πρόσωπο του Krogh, δέχτηκε να συναντη θούν μαζί με τον Banding και να του παρουσιάσουν τα επιτεύγματα της Ινσουλίνης!³³

Φαίνεται πως η τύχη ακολουθεί τη πορεία κάποιων ανθρώπων Ο Krogh αφιέρωσε ολόκληρο το χρόνο της παραμονής του στο Τορόντο,
μαζί με τους Banding και Macleod!
Όταν αναχώρησε για τη πατρίδα του, είχε στις αποσκευές του την άδεια να παρασκευάσουν Ινσουλίνη στην Σκανδιναβία!
Αμέσως σε συνεργασία με τον στενό του συνεργάτη, Dr. H.C.Hagerdon, την άνοιξη του 1923, ίδρυσαν στη Κοπεν χάγη το μη κερδοσκοπικό, Σκανδιναβικό Εργαστήριο Ινσουλίνης (Nordisk Insulinlaboratorium) και τέλος του 1923 άρχισε η παραγωγή της πρώτης της δανέζικης Ινσουλίνης με την ονομασία “Insulin Leo”!³³

Δυο χρόνια αργότερα η εταιρεία Novo ιδρύει το Θεραπευτικό Εργαστήριο της Novo (Novo Terapeutisk Insulinlaboratorum) και αρχίζει να παράγει Ινσουλίνη, σε συνδυασμό με μια ειδική σύριγγα για την πιο ασφαλή και ανώδυνη χορήγηση της!

Σήμερα η ενοποιημένη πλέον Novo-Nordisk, θεωρείται μια από τις κορυφαίες εταιρείες του κόσμου, στην παραγωγή Ινσουλινών
υψηλής καθαρότητας, αποτελεσματικότητας και εντυπωσιακής τεχνολογικής κατασκευής!³⁴
Στη Γερμανία μετά το πόλεμο επικρατούσε χάος! Η χώρα με την πρωτοπορία στη χημεία και τα φαρμακευτικά προιόντα βρισκόταν σε παρακμή!

Οι κορυφαίοι Γερμανοί επιστήμονες, με παγκόσμια ακτινοβολία στο Σακχαρώδη Διαβήτη, αντιμετώπισαν με δυσπιστία το μεγάλο
επίτευγμα!

Ο Carl von Noorden προσπάθησε στα τέλη Νοεμβρίου 1923 να παρασκευάσει Ινσουλίνη, αλλά γρήγορα απογοητεύθηκε όταν διαπίστωσε, ότι το παρασκεύασμα του, είχε προσωρινά και φτωχά αποτελέσματα!

Ο άλλος διάσημος Διαβητολόγος Bernard Naunyn, δάσκαλος των O. Minkowski και του E.P Joslin, στα ογδόντα του χρόνια, έγραφε στον
Minkowski, ότι οι δημοσιεύσεις σχετικά με την «εσωτερική έκκριση» του παγκρέατος, είναι πάλι μια από τις συνηθισμένες υπερβολές των Αμερικανών!^35,36,37
Ο Minkowski, πιο προσεκτικός, έστειλε ένα συγκινητικό γράμμα στο Τορόντο! «Περιμένω, με πολύ μεγάλη ανυπομονησία τη στιγμή που θα μπορέσω και εγώ να χρησιμοποιήσω το επίτευγμα σας στους ασθενείς μου» τους έγραφε και ζητούσε να του στείλουν ένα φιαλίδιο Ινσουλίνης με τις οδηγίες πώς να το χρησιμοποιήσει! Την άνοιξη του 1923 το πρώτο φιαλίδιο Ινσουλίνης έφθασε στο Breslau της Γερμανίας!

Στην κατάμεστη αίθουσα διαλέξεων του Πανεπιστημίου εισέρχεται ο Minkowski, αγέρωχος, ευθυτενής, με την άσπρη μπλούζα, τα άσπρα μαλλιά και με το ένα χέρι στη τσέπη! Από εκεί έβγαλε ένα μικρό φιαλίδιο! Τους κοιτά με την ευγενική και διαπεραστική ματιά του! Οι φοιτητές μένουν σιωπηλοί και τον κοιτούν με θαυμασμό και απορία! «Αυτή είναι η πρώτη Ινσουλίνη που έφθασε στη χώρα
μας! Μου την έστειλαν από το Τορόντο ο Dr Banding και o Dr Βest, που την ανακάλυψαν. Κάποτε πίστεψα ότι εγώ θα ήμουν ο πατέρας της Ινσουλίνης! Τώρα νοιώθω ευτυχισμένος να δεχτώ τον τίτλο του «παππού της Ινσουλίνης» που τόσο ευγενικά μου προσέφεραν οι επιστήμονες του Τορόντο»!
Όλοι ένοιωσαν τη συγκίνηση του δασκάλου και ίσως να συνειδητοποίησαν, ότι βρισκόταν μπροστά σε μία ιστορική στιγμή!
Η μεγαλόψυχή παραδοχή του γηραιού καθηγητή τους, ότι ο σκοπός της ζωής του, είχε γίνει πραγματικότητα, από κάποιους νεαρούς και ευφυείς επιστήμονες, του χάριζε μια απέραντη ευτυχία και ηρεμία, πως και αυτός συνέβαλλε στο χάραμα μιας καινούργιας εποχής στη θεραπεία του Σακχαρώδη Διαβήτη!
Ανθρώπινες αληθινές στιγμές, που χάθηκαν ή ξεχάστηκαν, στο πέρασμα του χρόνου και ξεπεράστηκαν από τις καταιγιστικές εξελίξεις που ακολούθησαν στην Ινσουλινοθεραπεία!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Joslin E.P. The Treatment of Diabetes Mellitus. Philadelphia, Lea & Febiger, 1916.
2. Allen FM, Stillman E, and Fitz R. Total Dietary Regulation in the Treatment of Diabetes. Monograph of the Rockefeller Institute for Medical Research, No 11, New York, Rockefeller Institute, October 15, 1919.
3. Joslin E.P. The prevention of Diabetes Mellitus. JAMA, 1921;76:79-84.
4. Allen FM and Sherrill JW. (1922B). “Clinical Observations with Insulin. The use of Insulin in Diabetic Treatment” Journal of Metabolic Research II, (Nov.1922) 804-985.
5. Bouchardat A. De la glycosurie au diabete sucre. Paris, 1875.
6. Naunyn B: Der Diabetes Mellitus. Vienna, Holder, 1898.
7. Bliss M. The Discovery of Insulin. The University of Chicago Press, Chicago 1982.
8. Bernard C. Du suc pancreatique et de son role dans les phenomenes de la digestion. CR Soc Acad Sci (Paris) 1850:1849:99-119.
9. Langerhans P. Beitrage zur microskopischen Anatomie der Bauchspeicheldruse. Med Diss (Berlin) 1869
10. Laguesse G.E. Sur la formation des ilots de Langerhans dans le pancreas. Compte Rendus Societe de Biologie, 1893.
11. Laguesse G.E. Structure et developpement du pancreas d’apre les travaux recent. J Anat (Paris) 1894, 30: 591-608.
12. Von Mering J, Minkowski O. Diabetes Mellitus nach Pankreas exstirpation. Zentralbl. Klin. Med. 1889, 10, 393-394.
13. Minkowski O. Historical development of the theory of pancreatic diabetes by Oscar Minkowski, 1929: introduction and translation by Rachmiel Levine. Diabetes. 1989; 38: 1-6.

14. Paulesco N C. Action de l’extrait pancreatique injecte dans le sang chez
    un animal diabetique. C R Soc Biol. 1921; 85: 555-559.
15. Pavlatos F. The Sweet Mystery Syndrome. Who discovered Insulin? Symposium for “2000 Years of Diabetes Mellitus” Delphi September 8, 2005.
16. Mellinghoff KH. Georg Ludwig Zuelzers Beitrag zur Pankreasextraktforschung [Georg Ludwig Zuelzer’s contribution to the research on pancreatic extracts]. Med Welt. 1972; 23: 622-626.
17. Barron M. The relation of the islet of Langerhans in diabetes with special reference to cases of pancreatic lithiasis. Surgery, Gynecology and Obstetrics, 1920; 31: 437-448.
18. Banting FG, Best CH. The internal secretion of the Pancreas. Journal of Laboratory and Clinical Medicine. 1922; 5: 256-271.
19. Banding FG, Best CH, Collip JB, Campell WR, Fletcher AA. “Pancreatic Extracts in the Treatment of Diabetes Mellitus”. The Canadian Medical Association Journal. 1922; 12: 141-146.
20. Macleod JJR. Insulin. Physiological Review. 1924; 4: 21-68.
21. Banding FG. The History of Insulin. Edinburgh Medical Journal. 1929; 1:1-18.
22. Banting F G, Best C H and MacLeod J J R (1922) The Internal Secretion of the Pancreas. American Journal of Physiology, 59 (Feb.1922) 479 (Proceedings of the American Physiological Society, 34th Annual Meeting)
23. Eli Lilly Company, Archives File. The discovery and manufacture of Insulin. McCormick EG. Indianapolis Indiana, reference 1971; 3B, 6.
24. Bliss M. Η ανακάλυψη της Ινσουλίνης. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Απόδοση Αικ. Στεφοπούλου-Παπαδοπούλου, Ηράκλειο Κρήτης 2005.
25. Παυλάτος Φ. Η Ιστορία της Ανακάλυψης και Εξέλιξης της Ινσουλίνης. 2ο Διεθνές Διαβητολογικό Συμπόσιο, Αθήνα, Μάρτιος 1990.
26. Archives of the Nobel Committee of the Caroline Institute. Stockholm: Caroline Institute.
27. Starling E H. The Croonian Lectures on the chemical correlation of the functions of the body. Lancet, 1905; 2: 339-341.
28. Cooper T and Ainsberg A. “Breakthrough” Elizabeth Hughes, the Discovery of Insulin and the Making of a Medical Miracle. St. Martin’s Press, New York, First Edition, September, 2010.
29. Carrasco-Formiguera R. From the preinsulin age to the Banting and Bestera. Reminiscences of a witness and participant. Isr J Med Sci. 1972; 8: 484-487.

30. Cainmidge PJ. REVIEWC. ‘The Insulin Treatment of Diabetes Mellitus. Br Med J 1924; 1: 325.
31. Jackson JG. R.D. Lawrence and the formation of the Diabetic Association. Diabet Med. 1996; 13: 9-22.
32. Lawrence RD. The Diabetic Life. Churchill: London, 1925.
33. Feudtner, John Christopher. Review of August and Marie Krogh: Lives in Science. Bulletin of the History of Medicine, vol. 72 no. 2, 1998, 355-356.
34. www.novonordisk.co.in/content/dam/Denmark/HQ/aboutus/documents/HistoryBook_UK.pdf
35. Papaspyros N. S. The History of Diabetes Mellitus. 2nd edition, Stuttgart,
    1964.
36. Zinman B, Skyler JS, Riddle MC, Ferrannini E. Diabetes Research and Care Through the Ages. Diabetes Care. 2017; 40: 1302-1313.

37. Hegele RA, Maltman GM. Insulin’s centenary: the birth of an idea. Lancet Diabetes Endocrinol. 2020; 8: 971-977.

CMJ 2022; 2: 67-74