Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί μείζων πρόβλημα υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο. Είναι υπεύθυνος για τους περισσότερους θανάτους από κακοήθη νεοπλασία τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι τρεις μετά από αυτόν θανατηφόροι καρκίνοι (μαστός, προστάτης, παχύ έντερο) ευθύνονται για αθροιστικά λιγότερους θανάτους μαζί, απ’ ότι ο καρκίνος του πνεύμονα ξεχωριστά.
Αφορά στη συντριπτική του πλειοψηφία σε καπνιστές ή πρώην καπνιστές ενώ μόνο ένα 15% των πασχόντων δεν είχε καπνίσει ποτέ – ένα σημαντικό ποσοστό αυτών των ασθενών είχε εκτεθεί όμως σε παθητικό κάπνισμα είτε είχε επαγγελματική ή άλλου είδους έκθεση σε καρκινογόνες ουσίες όπως στον αμίαντο και στο ραδόνιο.
Η πενταετής θνησιμότητα στον καρκίνο του πνεύμονα αγγίζει το 80% και δυστυχώς μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό ασθενών μπορεί να ωφεληθεί από την καλύτερη μέχρι τώρα θεραπεία που είναι η χειρουργική εκτομή του όγκου συνοδευόμενη ή όχι και από άλλες θεραπείες όπως χημειοθεραπεία ή ακτινοβολία.
Το πρόβλημα συνεπώς βάσει των ανωτέρω χαρακτηριστικών της νόσου πρέπει να αντιμετωπιστεί πολύ νωρίτερα από ότι συνήθως συμβαίνει γιατί απλά όταν γίνεται αντιληπτό από τον πάσχοντα και από τα συμπτώματα που προκαλεί έχει ήδη χαθεί πολύτιμος χρόνος.
Η ακτινογραφία θώρακος που χρησιμοποιήθηκε ως screening test απέτυχε πλήρως όπως και ο συνδυασμός της με άλλες μεθόδους όπως η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων. Η μοναδική εξέταση που πραγματικά έχει τη δυνατότητα να αλλάξει τη φυσική πορεία της νόσου είναι η αξονική τομογραφία θώρακος και πιο συγκεκριμένα η εξέταση με την τεχνική της χαμηλής δόσης ακτινοβολίας.
Ένα διαγνωστικό εργαλείο για να πληροί τις προϋποθέσεις σωστού screening test πρέπει να έχει τα παρακάτω χαρακτηριστικά: ακρίβεια, ευκολία εφαρμογής, ελάχιστες παρενέργειες και χαμηλό κόστος, χαρακτηριστικά δηλαδή που να μπορούν να το κάνουν να εφαρμόζεται σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη κλίμακα. Η αξονική τομογραφία θώρακος με χαμηλή δόση ακτινοβολίας διαθέτει όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά.
Η Αμερικανική Μελέτη για τον Προσυμπτωματικό έλεγχο του Πνεύμονα (National Lung Screening Trial, NLST), απέδειξε ότι με την αξονική τομογραφία θώρακος χαμηλής δόσης μειώθηκε η θνησιμότητα από τον καρκίνο του πνεύμονα κατά 20% και η θνησιμότητα από κάθε αιτία κατά 6,7%.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι για να προληφθεί ένας θάνατος από καρκίνο του πνεύμονα, απαιτείται έλεγχος σε 320 ασθενείς, αριθμός πολύ μικρότερος από αυτόν για τον καρκίνο του μαστού (1339) ή για τον καρκίνο του παχέος εντέρου (817).
Όμως αυτή η διαδικασία ελέγχου παρουσιάζει και τα παρακάτω προβλήματα:
- Ψευδώς θετικά αποτελέσματα
- Έκθεση στην ακτινοβολία
- Υπερδιάγνωση
- Ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις
- Οικονομικό κόστος
Τα ψευδώς θετικά αποτελέσματα είναι αναμενόμενα και για τον λόγο αυτόν έχουν θεσπιστεί οδηγίες παρακολούθησης των ευρημάτων με σκοπό να μειώσουν την συχνότητα αυτών. Είναι απαραίτητη η συνεργασία κλινικών ιατρών και απεικονιστών καθώς και η χρήση σωστού εξοπλισμού και τεχνικών.
Η έκθεση στην ακτινοβολία από μία αξονική τομογραφία θώρακος είναι περίπου 7mSv και αυτή εξαρτάται από τον σωματότυπο του εξεταζόμενου αλλά και από την τεχνική που εφαρμόζεται. Η Low Dose CT θώρακος εκθέτει τον εξεταζόμενο σε 0.3 mSv, δόση που είναι περίπου ίδια με αυτήν μίας ακτινογραφίας θώρακος (F-P) με χρήση 8 mAs, ενώ όταν χρησιμοποιούνται 50 mAs, η έκθεση ανεβαίνει στο 1.6 mSv. Συνεπώς γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η μεγάλη διαφορά έκθεσης στην ακτινοβολία των δύο τεχνικών δίνει την δυνατότητα να χρησιμοποιούμε την δεύτερη τόσο συχνά όσο χρειάζεται για ένα σωστό «screening test».
Το θέμα της υπερδιάγνωσης πάντα πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψην αν και στον καρκίνο του πνεύμονα σπανίως αποτελεί σημαντικό πρόβλημα.
Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις του ατόμου που υποβάλλεται σε προληπτικό έλεγχο για μία τόσο σοβαρή νόσο αποτελούν παράμετρο που δεν θα πρέπει να αγνοείται αλλά από αρκετές μελέτες έχει αποδειχθεί ότι παρά το αυξημένο στρες που παρουσιάζουν αυτοί οι ασθενείς δεν έχει επιτευχθεί μείωση της καπνιστικής συνήθειας στην συγκεκριμένη ομάδα.
Όλες οι ομάδες εργασίας που ασχολούνται με το θέμα της πρώιμης διάγνωσης του καρκίνου του πνεύμονα έχουν σαν στόχο να εντάξουν την αξονική τομογραφία θώρακος low dose στις εξετάσεις που αποζημιώνονται από τα δημόσια ταμεία.
Ένα σχετικά πρόσφατο εργαλείο διάγνωσης για τον καρκίνο του πνεύμονα αποτελεί και η PET-CT, ο συνδυασμός δηλαδή της λειτουργικής συμπεριφοράς με την μορφολογική έκφραση της αλλοίωσης. Ο ρόλος της εξέτασης στην πρώιμη διάγνωση διαφέρει από αυτόν της αξονικής χαμηλής δόσης ακτινοβολίας. Περιορίζεται σε οζιδιακές βλάβες (συγκεκριμένων διαστάσεων περίπου 1cm και άνω) που παραμένουν αδιευκρίνιστες με ύποπτα χαρακτηριστικά.
Η πιθανότητα ψευδούς θετικού αποτελέσματος αποφεύγεται λαμβάνοντας υπ’ όψην την πορεία της βλάβης στον χρόνο και την ύπαρξη ή όχι δεικτών ενεργής λοίμωξης.
Η έκθεση του ασθενούς στην ακτινοβολία είναι περίπου 7mSv, οφείλεται στο ραδιοφάρμακο και εξαρτάται και αυτή από τον σωματότυπο του ασθενούς. Βέβαια αν συνδυαστεί με αξονικές τομογραφίες αυτή αυξάνεται ανάλογα από τον αριθμό και το είδος των αξονικών τομογραφιών.
Συνοψίζοντας, η πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα είναι ο μόνος τρόπος αποτελεσματικής αντιμετώπισης της νόσου. Αυτή την στιγμή, ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος πρώιμης διάγνωσης είναι η εφαρμογή – βάσει οδηγιών – της αξονικής τομογραφίας θώρακος με τεχνική χαμηλής δόσης ακτινοβολίας, σε συγκεκριμένους πληθυσμούς. Η PET-CT είναι μία εξέταση η οποία μπορεί και αυτή να συνεισφέρει στην πρώιμη διάγνωση, οδηγώντας τον πάσχοντα στην μόνη μέχρι τώρα ριζική θεραπεία που είναι η χειρουργική εκτομή του όγκου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Moyer, Virginia A, and U.S. Preventive Services Task Force. “Screening for Lung Cancer: U.S. Pre-ventive Services Task Force Recommendation Statement.” Annals of Internal Medicine, U.S. Na-tional Library of Medicine, 4 Mar. 2014, www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24378917.
- Lin, Eugene C. “Radiation Risk from Medical Imaging.” Mayo Clinic Proceedings, Mayo Foundation for Medical Education and Research, Dec. 2010, www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2996147/.
- Moyer, Virginia A, and U.S. Preventive Services Task Force. “Screening for Lung Cancer: U.S. Pre-ventive Services Task Force Recommendation Statement.” Annals of Internal Medicine, U.S. Na-tional Library of Medicine, 2014, Mar.4. www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24378917.
- “Quality Initiatives Radiation Risk: What You Should Know to Tell Your Patient.” RadioGraphics, 2008, Nov 1. pubs.rsna.org/doi/full/10.1148/rg.287085042.
- “Radiation Dose Descriptors: BERT, COD, DAP, and Other Strange Creatures.” RadioGraphics, 2008, Sept. 1. pubs.rsna.org/doi/full/10.1148/rg.285075748.
Άφησε σχόλιο