Εμβόλια

Εισαγωγή

Η ανοσοποίηση είναι βασικό συστατικό της πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης και αναμφισβήτητο ανθρώπινο δικαίωμα. Είναι επίσης μια από τις καλύτερες οικονομικές επενδύσεις στην υγεία. Τα εμβόλια είναι κρίσιμα για την πρόληψη και τον έλεγχο των επιδημιών από μολυσματικές ασθένειες. Υποστηρίζουν την παγκόσμια ασφάλεια της υγείας και αποτελούν ζωτικό εργαλείο στη μάχη κατά της μικροβιακής αντοχής.

Μετά το καθαρό πόσιμο νερό, τα εμβόλια έχουν την μεγαλύτερη συμβολή στην δημόσια υγεία, και γι’ αυτό θεωρούνται ως το μεγαλύτερο επίτευγμα της Ιατρικής.

Πώς Λειτουργούν τα Εμβόλια

Ένα εμβόλιο λειτουργεί εκπαιδεύοντας το ανοσοποιητικό σύστημα για την αναγνώριση και την καταπολέμηση των παθογόνων, είτε ιών είτε βακτηρίων. Για να γίνει αυτό, ορισμένα τμήματα από το παθογόνο ή και το ίδιο το παθογόνο εξασθενημένο ή νεκρό, πρέπει να εισαχθούν στο σώμα για να προκαλέσουν μια ανοσοαπόκριση.

Αυτά τα τμήματα ή και τα ίδια τα παθογόνα εξασθενημένα ή νεκρά, ονομάζονται αντιγόνα. Με την ένεση αυτών των αντιγόνων στο σώμα, το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να μάθει με ασφάλεια να τα αναγνωρίζει ως εχθρικούς εισβολείς, να παράγει αντισώματα και να τα θυμάται για το μέλλον. Εάν το βακτήριο ή ο ιός επανεμφανιστούν, το ανοσοποιητικό σύστημα θα αναγνωρίσει τα αντιγόνα αμέσως και θα επιτεθεί πολύ πριν το παθογόνο να εξαπλωθεί και προκαλέσει ασθένεια.

Για κάποια νοσήματα (τέτανος, διφθερίτιδα, κοκκύτης, γρίπη κλπ) ο εμβολιασμός πρέπει να επαναλαμβάνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Πχ για την γρίπη κάθε χρόνο, ενώ για την διφθερίτιδα, τέτανο και κοκκύτη κάθε δέκα χρόνια εφ’ όρου ζωής. Ο επανεμβολιασμός, ως τακτική υπενθύμισης στο ανοσοποιητικό σύστημα για την παραγωγή των ειδικών αντισωμάτων εναντίον των αντιγονικών παραγόντων, παρακολουθείται στενά και αν χρειαστεί αναθεωρείται και προσαρμόζεται το πρόγραμμα εμβολιασμών παιδιών και ενηλίκων, όσον αφορά τις αναμνηστικές (booster) δόσεις.

Ο Ρόλος των Εμβολίων στην Υγειά

Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η φυσική ανοσία που αφήνει η ίδια η νόσος, είναι καλύτερη από την ανοσία που παρέχουν τα εμβόλια. Ωστόσο, οι φυσικές λοιμώξεις μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές επιπλοκές και να είναι θανατηφόρες. Αυτό ισχύει ακόμη και για ασθένειες που πολλές φορές οι άνθρωποι θεωρούν ήπιες, όπως η ανεμοβλογιά. Είναι αδύνατο να προβλεφθεί ποιος θα προσβληθεί από σοβαρές λοιμώξεις που μπορεί να οδηγήσουν σε νοσηλεία.

Τα εμβόλια είναι φάρμακα που χορηγούνται συνήθως με ένεση. Κατασκευάζονται από νεκρούς ή εξασθενημένους μικροοργανισμούς (μικρόβια ή ιούς) ή με άλλες σύγχρονες εργαστηριακές τεχνικές υψηλής τεχνολογίας και βοηθούν το ανοσοποιητικό σύστημα να μάθει να προστατεύεται.

Τα οφέλη που προκύπτουν με τον εμβολιασμό είναι η αποφυγή επιβάρυνσης του συστήματος υγείας, σοβαρών νοσημάτων που απαιτούν νοσηλεία σε μονάδες εντατικής νοσηλείας, σοβαρών αναπηριών, θανάτων, ανθρώπινης οδύνης και οικονομικού κόστους. Η πρόσφατη πανδημία του Covid-19 έδωσε την ευκαιρία να αναδειχτεί με περίτρανο τρόπο η σημασία και η αξία που έχουν τα εμβόλια και ο εμβολιασμός, καθώς ο εμβολιασμός με το αναμενόμενο εμβόλιο, είναι το κυριότερο μέσον για τον έλεγχο της πανδημίας.

Σήμερα διαθέτουμε εμβόλια για την πρόληψη πάνω από 20 απειλητικών για τη ζωή ασθενειών, βοηθώντας τα άτομα όλων των ηλικιών να ζήσουν περισσότερο. Η ανοσοποίηση αποτρέπει 2-3 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο από ασθένειες όπως η διφθερίτιδα, ο τέτανος, ο κοκκύτης, η γρίπη και η ιλαρά.

Ωστόσο, παρά την τεράστια πρόοδο, πάρα πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο – συμπεριλαμβανομένων περίπου 20 εκατομμυρίων βρεφών κάθε χρόνο – δεν έχουν επαρκή πρόσβαση σε εμβόλια.

Ο εμβολιασμός περισσότερων από 100 εκατομμυρίων παιδιών κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο, σώζει 2-3 εκατομμύρια ζωές και θα μπορούσε να σώσει άλλα δύο εκατομμύρια, αν εφαρμόζονταν κανονικά, καθώς 20% των παιδιών που γεννιούνται δεν ολοκληρώνουν τους συνιστώμενους εμβολιασμούς για τον 1ο χρόνο ζωής.

Σε ορισμένες χώρες, η πρόοδος έχει σταματήσει ή ακόμα και αντιστραφεί, και υπάρχει πραγματικός κίνδυνος ο εφησυχασμός αυτός να υπονομεύσει τα προηγούμενα επιτεύγματα.

Χάρη στα παιδιατρικά εμβόλια 750.000 παιδιά κάθε χρόνο παγκοσμίως σώζονται από αναπηρίες. Τα εμβόλια έχουν κρατήσει ασφαλή τα παιδιά και έχουν σώσει εκατομμύρια ζωές για περισσότερα από 50 χρόνια. Τα περισσότερα εμβόλια της παιδικής ηλικίας έχουν αποτρέψει πολύ σοβαρά νοσήματα, σε ποσοστό 90-99%. Ο εμβολιασμός των παιδιών είτε εξοικονομεί χρήματα (για παράδειγμα μέσω του εμβολιασμού για την ιλαρά), είτε εξασφαλίζει την καλή ποιότητα της ζωής τους (για παράδειγμα μέσω του εμβολιασμού για τη μηνιγγίτιδα). Τα περισσότερα εμβόλια έχουν σαν στόχο νοσήματα που προκαλούν νευρολογικά προβλήματα και που ο έλεγχος των νοσημάτων αυτών βοηθά στην αποφυγή νευρολογικών επιπλοκών και σε υγιή εγκέφαλο.

Εμβόλια και «Συλλογική Ανοσία»

Τα εμβόλια δεν λειτουργούν μόνο σε ατομικό επίπεδο, αλλά προστατεύουν ολόκληρους πληθυσμούς. Όταν εμβολιαστούν αρκετά άτομα, η πιθανότητα ένα νόσημα να επεκταθεί στον γενικό πληθυσμό (επιδημία) είναι πολύ μικρή, ακόμη και για άτομα που δεν έχουν εμβολιαστεί. Ουσιαστικά, ένα βακτήριο ή ιός απλά δεν θα έχει αρκετούς επιλέξιμους ξενιστές για να προσβάλει και τελικά θα εξαφανιστεί εντελώς. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται «συλλογική ανοσία» ή «ανοσία της κοινότητας» και επέτρεψε στην πλήρη εξάλειψη λοιμωδών νοσημάτων, πολύ επικίνδυνων για την υγεία και την ζωή, χωρίς να χρειάζεται να εμβολιαστούν όλοι.

Η «συλλογική ανοσία» είναι εξαιρετικά σημαντική για την δημόσια υγεία, αφού πάντοτε θα υπάρχει ένα ποσοστό του πληθυσμού που δεν μπορεί να εμβολιαστεί, συμπεριλαμβανομένων των βρεφών, των μικρών παιδιών, των ηλικιωμένων, των ατόμων με σοβαρές αλλεργίες, των εγκύων ή των ατόμων με μειωμένο ανοσοποιητικό σύστημα. Χάρη στην «συλλογική ανοσία», αυτοί οι άνθρωποι θα παραμείνουν ασφαλείς.

Οι επιστήμονες συνεχίζουν να μελετούν την «συλλογική ανοσία» και να εντοπίζουν βασικά κατώτατα όρια εμβολιασμού του πληθυσμού. Ένα ενδεικτικό παράδειγμα είναι η χώρα της Γκάμπια, όπου ένα ποσοστό εμβολιασμού, μόλις 70% του πληθυσμού με το εμβόλιο για τον αιμόφιλο της ινφλουέντσας (Hib), ήταν αρκετό για να εξαλείψει εντελώς την ασθένεια από το βακτήριο αυτό.

Ασφάλεια των Εμβολίων

Τα εμβόλια είναι τα πλέον ασφαλή ιατρικά μέσα της σύγχρονης ιατρικής. Οι σοβαρές παρενέργειες συμβαίνουν πολύ σπάνια, λιγότερο από μία στα εκατομμύρια δόσεις εμβολίων. Αν συμβούν, μπορούν να θεραπευτούν γρήγορα και αποτελεσματικά.

Ωστόσο τα εμβόλια, όπως και κάθε φάρμακο, μπορούν να προκαλέσουν παρενέργειες. Οι περισσότερο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι ήπιες. Κάποια εμβόλια μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές ή ακόμη και θανατηφόρες ανεπιθύμητες αντιδράσεις.

Δεν υπάρχει «τέλειο» εμβόλιο που προστατεύει όλους όσους το λαμβάνουν και να είναι απολύτως ασφαλές για όλους.

Η πλειονότητα των συμβάντων, που πιστεύεται ότι σχετίζονται με τη χορήγηση ενός εμβολίου, δεν οφείλονται στην πραγματικότητα στο ίδιο το εμβόλιο. Κάποιες μπορεί απλώς να έτυχαν και άλλες (ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες) να οφείλονται σε ανθρώπινο σφάλμα, επιμολύνσεις του εμβολίου ή σε λανθασμένο τρόπο χορήγησης.

Δεν είναι δυνατόν για κάθε άτομο να προβλέψουμε πότε θα εμφανίσει ήπια ή σοβαρή αντίδραση σε ένα εμβόλιο. Για όλα τα εμβόλια υπάρχουν κάποιες αντενδείξεις χορήγησης. Ακολουθώντας τις αντενδείξεις αυτές, ο κίνδυνος σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών μπορεί να ελαχιστοποιηθεί.

Αν και πολλές από τις ασθένειες, που τα εμβόλια προστατεύουν, είναι σπάνιες πλέον στη χώρα μας, κυκλοφορούν στον κόσμο και μπορεί να μεταφερθούν και στην Ελλάδα, βάζοντας τα ανεμβολίαστα παιδιά ή και τους ανεμβολίαστους ενήλικες, σε μεγάλο κίνδυνο. Ακόμη και με την σημερινή πρόοδο στην υγειονομική περίθαλψη, οι ασθένειες που τα εμβόλια αποτρέπουν, μπορεί να είναι πολύ σοβαρές κάνοντας τον εμβολιασμό τον καλύτερο τρόπο για την πρόληψή τους.

Μόλις κάποιο εμβόλιο εγκριθεί για να κυκλοφορήσει στο εξωτερικό, πρέπει στη συνέχεια να εγκριθεί περαιτέρω και από τον ΕΟΦ για την χώρα μας, προτού προστεθεί στο πρόγραμμα του εθνικού εμβολιασμού. Ακόμη και όταν ένα εμβόλιο γίνει μέρος του προγράμματος εμβολιασμού, παρακολουθείται συνεχώς για την ασφάλεια από τους γιατρούς και τον ΕΟΦ. Οποιεσδήποτε ύποπτες ανεπιθύμητες αντιδράσεις παρατηρηθούν, αναφέρονται από ιατρικούς παρόχους ή ασθενείς στον ΕΟΦ χρησιμοποιώντας την φόρμα της κίτρινης κάρτας. Κανένα φάρμακο δεν μπορεί ποτέ να είναι εντελώς ελεύθερο ανεπιθύμητων αντιδράσεων ή 100% αποτελεσματικό. Ωστόσο, οι αυστηρές διαδικασίες αδειοδότησης και οι δοκιμές ασφάλειας διασφαλίζουν ότι τα οφέλη για την υγεία, των φαρμάκων που χορηγούνται μέσω του ΕΟΦ, υπερτερούν κατά πολύ των κινδύνων. Καθώς τα εμβόλια χορηγούνται σε υγιείς ανθρώπους, αυτά τα ρυθμιστικά μέτρα είναι ακόμη πιο αυστηρά, πράγμα που σημαίνει ότι το επίπεδο του «αποδεκτού κινδύνου» για τα εμβόλια είναι πολύ χαμηλότερο από αυτό που θα ήταν για άλλα φάρμακα.
Εξ άλλου προκειμένου να μην ξεφύγει κάποια σημαντική για την υγεία ανεπιθύμητη αντίδραση, η παρακολούθηση και η ηλεκτρονική καταγραφή των ανεπιθύμητων αντιδράσεων για τα εμβόλια είναι συνεχής. Ηλεκτρονικές βάσεις, η VAERS στις ΗΠΑ και η AEFI στην Βόρεια Αμερική καταγράφουν συνεχώς τις όποιες ανεπιθύμητες αντιδράσεις παρουσιαστούν. Η καταγραφή γίνεται με ηλεκτρονικές φόρμες που συμπληρώνουν και στέλνουν είτε γιατροί (VAERS) είτε και ο απλός πολίτης (AEFI), με τις καταγραφές να είναι προσβάσιμες ακόμα και από το ευρύ κοινό.

Εμβόλια Κάνουν Μόνο τα Παιδιά;

Ο σωστός εμβολιασμός είναι ασπίδα προστασίας για την υγεία των παιδιών και μοναδικό μέσο αποφυγής των δυσάρεστων συνεπειών σοβαρών νοσημάτων. Υπάρχει μια γενικότερη αντίληψη ότι ο εμβολιασμός αφορά μόνο τα παιδιά. Ωστόσο, τα εμβόλια παρέχουν προστασία και στους ενήλικες, κυρίως σε άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου λόγω της ηλικίας, του επαγγέλματος, του τρόπου ζωής ή της κατάστασης της υγείας τους. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα δέχεται μαζική εισροή προσφύγων και μεταναστών και με τον εγκλωβισμό δεκάδων χιλιάδων προσφύγων και αιτούντων άσυλο στη χώρα μας διαμορφώθηκε μια νέα κατάσταση που καθιστά τον εμβολιασμό παιδιών και ενηλίκων ακόμα πιο σημαντικό.

Η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών της χώρας μας, τα τελευταία χρόνια έχει ξεχωριστό πρόγραμμα, που αναφέρεται στον εμβολιασμό των ενηλίκων. Εκεί καταγράφεται με σαφήνεια και λεπτομέρεια ποια εμβόλια και πότε πρέπει να κάνουν οι ενήλικες.

Το πρόγραμμα αναθεωρείται ανά τακτά χρονικά διαστήματα με σκοπό να εισαχθούν νεότερα εμβόλια ή και να τροποποιηθούν τα υπάρχοντα σχήματα.

Τελικά Έχουμε Επιτύχει την Εξαφάνιση ή την Μείωση των Σοβαρών Λοιμωδών Νοσημάτων με τον Εμβολιασμό;

Για τα περισσότερα από τα πολύ σοβαρά λοιμώδη νοσήματα μπορούμε σήμερα να είμαστε υπερήφανοι ότι κατορθώσαμε άλλα να τα εξαφανίσουμε, άλλα να τα μειώσουμε δραματικά και άλλα να τα έχουμε υπό έλεγχο. Δεν υπάρχει καμία αμφισβήτηση ότι ο εμβολιασμός για την ευλογιά κατόρθωσε να την εξαφανίσει από όλο τον κόσμο εδώ και πολλά χρόνια. Σίγουρα ο εμβολιασμός για την πολιομυελίτιδα έχει κατορθώσει να την περιορίσει δραματικά ή και να την εξαφανίσει από πάρα πολλές χώρες του αναπτυγμένου κόσμου, αφήνοντας όμως ακόμα ανοιχτό το στοίχημα που είχε βάλει πριν αρκετά χρόνια ο ΠΟΥ για την εξαφάνισή της. Η ιλαρά είναι ένα άλλο λοιμώδες νόσημα, που ενώ είχε ελεγχθεί και εξαφανιστεί από πολλές χώρες στον κόσμο εδώ και αρκετά χρόνια, η ανοησία πολλών που δηλώνουν ότι δεν πιστεύουν στα εμβόλια, ή ότι τα εμβόλια προκαλούν σοβαρές βλάβες στην υγεία του ανθρώπου, επέτρεψαν να προκληθούν επιδημικά κύματα σε όλο τον κόσμο, ακόμα και σε χώρες με αυξημένη εμβολιαστική κάλυψη, όπως η Αμερική και η Ευρώπη. Πρόσφατα η χώρα μας (2017-2018), παρά την υψηλή εμβολιαστική κάλυψη για το νόσημα αυτό (>90%), βίωσε το επιδημικό αυτό κύμα με 3259 κρούσματα και 4 θανάτους, μεταξύ αυτών και παιδιών.

Κάποια λοιμώδη νοσήματα, και ενώ διαθέτουμε εμβόλιο για αυτά, δεν έχουμε κατορθώσει να τα θέσουμε υπό έλεγχο, ή ακριβέστερα τα ελέγχουμε μερικώς, σε αντίθεση με όλα τα άλλα που με τον εμβολιασμό ή έχουμε εξαφανίσει ή περιορίσει σε πολύ σημαντικό βαθμό. Δύο από τα λοιμώδη αυτά νοσήματα που κάθε χρόνο προκαλούν κρούσματα, είναι η γρίπη και οι μηνιγγιτιδοκοκκικές λοιμώξεις.
Και τα δύο αυτά λοιμώδη νοσήματα, αποτελούν την αιτία εισαγωγής στα νοσοκομεία ή και στις εντατικές μονάδες και δυστυχώς προκαλούν αναπηρίες ή και τον θάνατο αρκετών ανθρώπων κάθε χρόνο μέχρι και σήμερα.

Μηνιγγιτιδόκοκκος

Η μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος είναι απειλητική για την ζωή. Προκαλείται από βακτήρια που μολύνουν το αίμα, τον εγκέφαλο και την νωτιαία χορδή. Πρόκειται για μια από τις σοβαρότερες αιτίες μηνιγγίτιδας.

Η νόσος μεταδίδεται από άτομο σε άτομο, με την μετάδοση να είναι συχνότερη σε χώρους μεγάλου συγχρωτισμού. Η μετάδοση γίνεται μέσω υγιών φορέων του μηνιγγιτιδοκόκκου.

Ακόμα και με την κατάλληλη θεραπεία 10-15% των ανθρώπων με μηνιγγοκοκκική νόσο πεθαίνουν. Από αυτούς που θα επιβιώσουν περίπου 20% υποφέρουν από κάποιες σοβαρές επιπλοκές, όπως ο ακρωτηριασμός άκρου, η εγκεφαλική βλάβη, ή η μόνιμη απώλεια της ακοής. Η μηνιγγίτιδα μπορεί να προκαλέσει shock, κώμα και θάνατο μέσα σε λίγες ώρες μετά την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων.

Στη χώρα μας τα περισσότερα κρούσματα συμβαίνουν σε βρέφη και μικρά παιδιά κάτω των τεσσάρων ετών, αλλά μεγάλος αριθμός κρουσμάτων (περίπου 1 στα 3) αφορά εφήβους και νεαρούς ενήλικες, ηλικίας 10-24 ετών.

Ο εμβολιασμός για την μηνιγγίτιδα είναι το καλύτερο μέσον προφύλαξης από την νόσο.

Τα εμβόλια για την ομάδα του μηνιγγιτιδοκόκκου είναι το εμβόλιο για τις οροομάδες ACYW και το εμβόλιο για την οροομάδα Β. Το εμβόλιο για την οροομάδα C υπάρχει και ως μονοδύναμο.

Τα τελευταία χρόνια με τον εμβολιασμό για τις οροομάδες ACYW έχουμε κατορθώσει σχεδόν να μηδενίσουμε τα κρούσματα για τις οροομάδες αυτές. Σήμερα, τα περισσότερα κρούσματα στην χώρα μας αφορούν την οροομάδα Β (πάνω από 70% των κρουσμάτων).

Όλα τα εμβόλια που κυκλοφορούν στην χώρα μας εναντίον του μηνιγγιτιδοκόκκου είναι σε μεγάλο βαθμό ασφαλή και αποτελεσματικά. Το εμβόλιο για τον μηνιγγιτιδόκοκκο της οροομάδας Β δυστυχώς δεν χορηγείται δωρεάν σε όλα τα παιδιά από την πολιτεία, καθιστώντας έτσι τον εμβολιασμό για πολλά από αυτά ανέφικτο, λόγω του υψηλού κόστους. Δωρεάν χορηγείται μόνο σε ομάδες αυξημένου κινδύνου για μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο της οροομάδας Β.

Τα τελευταία χρόνια τα κρούσματα είναι λίγα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος έπαψε να αποτελεί πολύ σοβαρό κίνδυνο για την υγεία, κυρίως των πολύ μικρών παιδιών και των νεαρών εφήβων, όπου και θα έπρεπε να χορηγείται δωρεάν ή μερικώς αποζημιούμενο. Αν και δεν υπάρχουν σχετικές μελέτες ποσοστών εμβολιαστικής κάλυψης για τον μηνιγγιτιδόκοκκο Β στην χώρα μας, είναι πιθανόν ο μεγαλύτερος αριθμός εμβολιασμένων παιδιών για την ομάδα αυτή, από τότε που κυκλοφόρησε το εμβόλιο, να περιόρισε τον αριθμό των κρουσμάτων τα τελευταία χρόνια.

Ανησυχία εξ άλλου προκαλεί πρόσφατη μελέτη για στέλεχος μηνιγγιτιδοκόκκου τύπου Β που εμφάνισε αντοχή στο αντιβιοτικό σιπροφλοξασίνη. Είναι η πρώτη φορά που γίνεται αναφορά στην Ελλάδα για αντοχή στην σιπροφλοξασίνη.

Γριπη

Η γρίπη είναι οξεία νόσος του αναπνευστικού συστήματος που προκαλείται από τους ιούς της γρίπης και μεταδίδεται πολύ εύκολα από το ένα άτομο στο άλλο. Μπορεί να προκαλέσει από ήπια έως και πολύ σοβαρή νόσηση. Άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για σοβαρές επιπλοκές από τη γρίπη.

Κάθε χειμώνα στην Ελλάδα, όπως και σε όλες τις χώρες, παρατηρείται έξαρση στη δραστηριότητα του ιού της γρίπης. Η αύξηση της νοσηρότητας και θνησιμότητας που προκαλεί η εποχική γρίπη ποικίλει από χρονιά σε χρονιά, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του ιού που κυκλοφορεί και με τον βαθμό ανοσίας που έχουν σ’ αυτόν οι διάφορες ηλικιακές ομάδες του πληθυσμού.

Ο ιός της γρίπης συνεχώς μεταλλάσσεται γενετικά και αντιγονικά από χρονιά σε χρονιά. Αν οι αλλαγές είναι πολύ μεγάλες και δεν υπάρχει ανοσία στον πληθυσμό για το στέλεχος αυτό, τότε μπορεί να προκληθεί πανδημία.

Η δραστηριότητα της γρίπης στην Ελλάδα συνήθως αρχίζει να αυξάνει κατά τον Ιανουάριο και κορυφώνεται κατά τους μήνες Φεβρουάριο-Μάρτιο. Πρέπει όμως να έχουμε υπόψη μας ότι η γρίπη είναι απρόβλεπτη και ως εκ τούτου τόσο η έναρξη όσο και η διάρκεια μπορεί να διαφέρουν από περίοδο σε περίοδο.

Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι ο αντιγριπικός εμβολιασμός μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο να νοσήσει κάποιος από γρίπη γύρω στο 50-60%.

Ο εμβολιασμός κατά της εποχικής γρίπης είναι το καλύτερο και ασφαλέστερο διαθέσιμο μέσο πρόληψης για τη νόσο. Επειδή ο ιός της γρίπης μπορεί να υποστεί μεταλλάξεις, ο εμβολιασμός είναι αναγκαίο να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο με έμφαση σε συγκεκριμένες ομάδες αυξημένου κινδύνου για εμβολιασμό.

Στην Αμερική ο αντιγριπικός εμβολιασμός συστήνεται για όλα τα άτομα ηλικίας 6 μηνών και άνω. Στην Ευρώπη ανάλογα με την χώρα υπάρχουν διάφορα προγράμματα για τον αντιγριπικό εμβολιασμό με τα περισσότερα από αυτά να υποστηρίζουν τον εμβολιασμό μόνο των ευπαθών ομάδων. Στο Ενωμένο Βασίλειο προτείνεται ο εμβολιασμός των παιδιών 2-10 ετών με εμβόλιο ζωντανών ιών της γρίπης από την μύτη. Για τις άλλες ηλικιακές ομάδες συστήνεται ο εμβολιασμός μόνο των ευπαθών ομάδων με το αδρανοποιημένο εμβόλιο γρίπης. Παρόλα αυτά μέσα στις οδηγίες που έχει εκδώσει η Εθνική Επιτροπή Εμβολίων από το Ενωμένο Βασίλειο σαφώς αναφέρεται ότι, αν ο επαγγελματίας υγείας θεωρήσει ότι το άτομο πρέπει να εμβολιαστεί τότε ανεξάρτητα με τις συστάσεις της πολιτείας μπορεί να προχωρήσει σε εμβολιασμό και να μην τις λάβει υπόψη του.

Στην Ελλάδα ο αντιγριπικός εμβολιασμός συστήνεται επίσημα από την πολιτεία μόνο για τις ομάδες αυξημένου κινδύνου, αφήνοντας ξεκάθαρα όλα τα παιδιά που δεν ανήκουν σε ευπαθή ομάδα εκτός εμβολιασμού.

Η Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία, όπως και η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ελευθεροεπαγγελματιών παιδιάτρων συνιστούν τον εμβολιασμό όλων των παιδιών μετά την ηλικία των 6 μηνών, με το σκεπτικό ότι:

Το εμβόλιο είναι ασφαλές και σχετικά αποτελεσματικό (50-70%)
Η γρίπη προσβάλει τα παιδιά, που στην συνέχεια την μεταδίδουν στους ενήλικες, τους ηλικιωμένους και στις ευπαθείς ομάδες.
Η νοσηρότητα στα παιδιά προκαλεί απουσίες από το σχολείο και ημέρες χαμένες από την εργασία των γονιών.
Η εισαγωγή στο νοσοκομείο στοιχίζει πολύ ακριβότερα από όσο στοιχίζει ο εμβολιασμός.
Ο ΠΟΥ θεωρεί ευπαθή ηλικιακή ομάδα την ομάδα των παιδιών ηλικίας πέντε ετών και κάτω.

Ο μεγάλος αριθμός ασθενειών και θανάτων που σχετίζονται με τη γρίπη στις Ηνωμένες Πολιτείες, σε συνδυασμό με τα στοιχεία από πολλές μελέτες που δείχνουν ότι τα εμβόλια γρίπης βοηθούν στην παροχή προστασίας, υποστηρίζουν τις τρέχουσες συστάσεις εμβολιασμού στις ΗΠΑ, που είναι ο εμβολιασμός όλων των ηλικιακών ομάδων μετά την ηλικία των 6 μηνών. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ωστόσο, ότι το πόσο καλά λειτουργούν τα εμβόλια γρίπης θα συνεχίσει να ποικίλλει κάθε χρόνο, ανάλογα με την αντιστοιχία μεταξύ του εμβολίου γρίπης και των διαφόρων στελεχών των ιών της γρίπης που κυκλοφορούν την περίοδο του εμβολιασμού, καθώς και τα χαρακτηριστικά του ατόμου που εμβολιάζεται.