Η παχυσαρκία αποτελεί μία πολυπαραγοντική νόσο, δηλαδή είναι αποτέλεσμα περιβαλλοντικών, συμπεριφορικών, ορμονικών και γενετικών παραγόντων ή / και
συνδυασμού αυτών.
Κύριο γενεσιουργό αίτιο πρόκλησης της παχυσαρκίας είναι η αύξηση της ενεργειακής πρόσληψης σε σχέση με την ενεργειακή κατανάλωση. Η εξίσωση είναι σχετικά απλή και συνοψίζεται στο ότι όταν υπάρχει θετικό ενεργειακό ισοζύγιο, δηλαδή η ενεργειακή πρόσληψη είναι μεγαλύτερη από την ενεργειακή κατανάλωση, ο οργανισμός αποθηκεύει την περίσσεια ενέργειας ως λίπος.
Περιβαλλοντικά Αίτια
Ο αγχώδης και ενίοτε ασταθής σύγχρονος τρόπος ζωής, αναγκάζει ένα δραστήριο επαγγελματικά άτομο να εγκαθιστά ένα ασταθές ωράριο διατροφής, μακριά από το τραπέζι και το σωστά μαγειρεμένο φαγητό, στη θέση του οποίου υιοθετεί επιλογές από γρήγορο και λιπαρό φαγητό, το οποίο θα του καλύψει βραχυπρόθεσμα το αίσθημα της πείνας, χωρίς όμως να του προσφέρει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.
Στο ίδιο πρίσμα, η αθρόα διαθεσιμότητα ανθυγιεινών τροφών (γαριδάκια, σοκολάτες μπισκότα, γλυκά, κρουασάν, fast food και αναψυκτικά) είναι αυτή που πρακτικά ωθεί και στην κατανάλωσή τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο άνθρωπος έχει μία τάση να καταναλώνει προϊόντα που του προσφέρονται άμεσα διαθέσιμα, κατά συνέπεια η διαθεσιμότητα σε τροφές μη υγιεινές είναι πολύ πιο σημαντική παράμετρος από την κατανάλωσή τους.
Παράλληλα, η μείωση της φυσικής δραστηριότητας, είναι θεμελιώδης παράγοντας εξάπλωσης της παχυσαρκίας.
Τα σύγχρονα μέσα μετακίνησης και η επιμήκυνση των αποστάσεων στις μεγάλες πόλεις, αναγκάζουν τον σύγχρονο άνθρωπο να έχει τελείως παραγκωνίσει την καθημερινή άσκηση που του παρείχε παλαιότερα το περπάτημα και ενδεχομένως ακόμη και η χειρωνακτική εργασία. Σχεδόν τα μισά παιδιά στην Ελλάδα ασκούνται λιγότερο από 1 ώρα την ημέρα, ενώ πλέον αποφεύγουν τα παιχνίδια στις αλάνες, περπατούν λιγότερο και μένουν κυριολεκτικά καθηλωμένα στην τηλεόραση και στον ηλεκτρονικό υπολογιστή.
Επίσης, το χαμηλό κοινωνικο‐οικονομικό επίπεδο που επιτείνεται στις μέρες μας, συμβάλει στην διαιώνιση της παχυσαρκίας καθότι, αποτρέπει την υιοθέτηση σωστής και ισορροπημένης διατροφής (που ενδέχεται να κοστίζει περισσότερο) και ωθεί τα άτομα σε διαιτητικές επιλογές χαμηλού κόστους ή ακόμα και σε ανεπαρκή πρόσληψη θρεπτικών ουσιών, λόγω υποσιτισμού.
Ακόμη, άτομα χαμηλού μορφωτικού επιπέδου δεν έχουν την απαιτούμενη διατροφική παιδεία να κατανοήσουν τους λόγους για τους οποίους πρέπει να ακολουθήσουν ένα πρόγραμμα σωστής διατροφής, πράγμα που αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους της παγκόσμιας
καμπάνιας για την διατροφή.
Συναισθηματικοί Λόγοι
Σημαντική παράμετρος που πρέπει να συνυπολογίζεται είναι η καταφυγή στο φαγητό ατόμων με συναισθηματικές διαταραχές, όπως άγχος, επαγγελματική ή συναισθηματική απογοήτευση, με αποτέλεσμα έναν φαύλο κύκλο, αφού το άτομο μαθαίνει να καταφεύγει στον παρηγορητικό ρόλο
του φαγητού (comfort food) και να επιτείνει έτσι την συναισθηματική διαταραχή, όταν το αποτέλεσμα είναι μία κακή σωματική εμφάνιση.
Ορμονικά Αίτια
Τα συνήθη ενδοκρινικά αίτια που ευθύνονται για την παχυσαρκία είναι:
- Οι διαταραχές της λειτουργίας του θυρεοειδούς αδένα, στο στάδιο του υποθυρεοειδισμού, όπου ο αδένας παράγει λιγότερη θυροξίνη, ορμόνη που κανονικά αυξάνει τον μεταβολισμό και κινητοποιεί καλύτερα τον οργανισμό στην πρόσληψη τροφής. Ο υποθυρεοειδισμός προκαλεί μία ελαφρά αναστολή του ανθρώπινου μεταβολισμού. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να
εμποδίσει ελαφρώς την απώλεια βάρους ή ακόμα και να προκαλέσει κάποια αύξηση του σωματικού βάρους, αλλά κυρίως με τη μορφή του οιδήματος. Μεγάλη αύξηση του σωματικού βάρους μπορεί να συμβεί μόνο σε βαρύ υποθυρεοειδισμό, σπανιότατα και σε βαριές ή μη θεραπευμένες περιπτώσεις. Οι μύθοι «φταίει ο θυρεοειδής μου» ή «έχω τον θυρεοειδή που παχαίνει» δεν ισχύουν, αφού σε συνήθεις περιπτώσεις ο υποθυρεοειδισμός απλά προκαλεί ένα ήπιο οίδημα και μία δυσκολία στην απώλεια βάρους με γρήγορους ρυθμούς. - Οι διαταραχές των επινεφριδίων, με μία κατάσταση που λέγεται υπερκορτιζολισμός (ή υπερκορτιζολαιμία) και προκαλεί μία μορφή αυξημένης συγκέντρωσης λίπους στον κορμό, σε συνδυασμό με λεπτά άκρα, ενίοτε δασυτριχισμό και λιπαρό δέρμα. Εδώ όντως η παχυσαρκία μπορεί να είναι αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης, η οποία θεραπεύεται φαρμακευτικά ή χειρουργικά (ανάλογα με την εντόπιση της βλάβης στην υπόφυση ή στα επινεφρίδια).
- Το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών συνδυάζεται με παχυσαρκία και διαταραχές του κύκλου στις γυναίκες, αλλά δεν ευθύνεται αυτό καθ’ αυτό για την παχυσαρκία, συσχετίζεται όμως έντονα με αντίσταση στην ινσουλίνη και κατά συνέπεια αυξημένη περιφερική εναπόθεση λίπους.
Η Κληρονομικότητα
Παγκοσμίως το 2016 καταγράφηκαν 1,9 δισεκατομμύρια υπέρβαροι ενήλικες και 650 εκατομμύρια παχύσαρκοι, δηλαδή το 39% των ενηλίκων ήταν υπέρβαροι και το 13% παχύσαρκοι. Η μέση αναλογία στις μελέτες είναι ότι 1 στους 3 είναι παχύσαρκος και 1 στους 2 υπέρβαρος. Στις ΗΠΑ, από το 1980, ο αριθμός των υπέρβαρων παιδιών έχει διπλασιαστεί και ο αριθμός των παχύσαρκων εφήβων έχει τριπλασιαστεί.
Είναι αφελές να θεωρήσει κανείς οτι σε τόσα λίγα χρόνια (μπροστά στις χιλιάδες ετών ύπαρξης του ανθρώπινου είδους) συντελέστηκαν βασικές γενετικές αλλαγές που δημιούργησαν το πρόβλημα, αφού κάτι τέτοιο για να γίνει και να κληρονομηθεί, θα ήθελε πολλές γενιές «γενετικής
κληρονομιάς».
Ωστόσο όμως, σημαντικό ρόλο στη εμφάνιση της παχυσαρκίας παίζει το οικογενειακό ιστορικό, τόσο σε επίπεδο σωματότυπου, όσο και σε επίπεδο διατροφικών συμπεριφορών που έχουν θεσπιστεί σε ένα νοικοκυριό. Εάν ένας γονέας είναι παχύσαρκος τότε το παιδί έχει 50% πιθανότητες να γίνει παχύσαρκο ενώ εάν και οι 2 γονείς είναι παχύσαρκοι, 80%. Τάση για παχυσαρκία (με ευκολότερους
ρυθμούς, και με βάση έναν μειωμένο μεταβολισμό) σαφώς υπάρχει, αλλά δεν μπορεί να εκδηλωθεί, παρά μόνο με τις κατάλληλες κακές διατροφικές συνήθειες.
Στον τομέα της αντιμετώπισης πλέον, η παχυσαρκία σύμφωνα με την ταξινόμηση παθήσεων στο ICD-10 και DSSM-IV, υφίσταται ως ιατρική πάθηση, αφ’ ενός και ως διαταραχή φέρουσα σε κάποιο βαθμό ψυχικό υπόβαθρο, αφ’ ετέρου. Οι επιπτώσεις της στην υγεία εκτείνονται από σοβαρότερη νόσηση από Σακχαρώδη Διαβήτη ΙΙ, αρτηριακή υπέρταση, υπερλιπιδαιμία, μεταβολικό σύνδρομο, μέχρι ορθοπεδικές βλάβες, υπερουριχαιμία, σαφώς σοβαρότερη πιθανότητα νόσησης από καρκίνο και πλείστες βλάβες. Για τον λόγο αυτό, έχει αναπτυχθεί πλέον συγκεκριμένη φαρμακευτική αντιμετώπιση, παράλληλα φυσικά με την διατροφή απώλειας βάρους και την άσκηση.
Μετά από διάφορες φαρμακευτικές προσεγγίσεις (που όμως είχαν μη επιθυμητές παρενέργειες και για αυτό διακόπηκαν), το 2017 κυκλοφόρησε η λιραγλουτίδη στα 3mg και ο συνδυασμός ναλτρεξόνης – βουπροπιόνης, με διπλάσια αποτελεσματικότητα από την ορλιστάτη, που παραμένει διακριτικά παρούσα στην αγορά.
Η λιραγλουτίδη ειδικά (αγωνιστής GLP 1), αναπτύχθηκε αρχικά για να ρυθμίζει την υπεργλυκαιμία, αλλά παράλληλα βρέθηκε ότι προκαλεί στα κέντρα όρεξης του εγκεφάλου, ένα αίσθημα κορεσμού. Εκμεταλλευόμενοι αυτό, μπορούμε να συνδυάζουμε μείωση σακχάρων στο αίμα, μαζί με μείωση βάρους, με σαφές προφίλ καρδιαγγειακής ασφάλειας.
Πολυπαραγοντική η πάθηση, το ίδιο και η αντιμετώπιση, λοιπόν, μιας σύγχρονης πανδημίας, όπως χαρακτηρίστηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Handy O. Obesity. Medscape Dec 01, 2020.
- Alligier M, Barrès R, Blaak E.E, et al. OBEDIS Core Variables Project: European Expert Guidelines on a Minimal Core Set of Variables to Include in Randomized, Controlled Clinical Trials of Obesity Interventions. Obesity Facts 2020; 13: 1-28.
- Schutz DD, Busetto L, Dicker D. European Practical and PatientCentred Guidelines for Adult Obesity Management in Primary Care Obesity Facts 2019; 12: 40-66.
- Frawley TF. Obesity and the endocrine system. Psychiatr Clin North Am. 1984; 7: 299-306.
- Jakicic JM, Davis K. Obesity and physical activity. Psychiatr Clin North Am. 2011; 34: 829-840.
- Mehta A, Marso SP, Neeland IJ. Liraglutide for weight management: a critical review of the evidence. Obes Sci Pract. 2017; 3: 3-14.
- Knudsen LB, Lau J. The Discovery and Development of Liraglutide and Semaglutide. Front Endocrinol, 12 April 2019. https://doi.org/10.3389/fendo.2019.00155
- Weaver JU. Classical endocrine diseases causing obesity. Front Horm Res. 2008; 36: 212-228. doi: 10.1159/000115367.
- Kokkoris P, Pi-Sunyer FX. Obesity and endocrine disease. Endocrinol Metab Clin North Am. 2003; 32: 95-914. doi: 10.1016/s0889-8529(03)00078-1.
- 10.Thaker VV. Genetic and Epigenetic Causes of Obesity. Adolesc Med State Art Rev . Fall 2017; 28: 379-405.
Άφησε σχόλιο