Σακχαρώδης Διαβήτης και Εμβόλια

Αθηνά Σούρδη

Diabetes Mellitus and Vaccination

Ο  σακχαρώδης  διαβήτης αποτελεί ένα από τα συχνότερα χρόνια νοσήματα που επηρεάζει σχεδόν όλα τα οργανικά συστήματα του ανθρωπίνου σώματος  και αποτελεί παράγοντα κινδύνου για σοβαρές βακτηριακές και ιογενείς λοιμώξεις με αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα.

Παρότι  δεν υπάρχουν επαρκή  βιβλιογραφικά  δεδομένα που να τεκμηριώνουν την ευπάθεια των διαβητικών ασθενών στις λοιμώξεις, φαίνεται ότι ο αρρύθμιστος σακχαρώδης  διαβήτης  διαταράσσει όλο το φάσμα των λειτουργιών του ανοσοποιητικού συστήματος  ενώ οι χρόνιες επιπλοκές του, στις οποίες ανήκουν η αγγειοπάθεια και η νευροπάθεια διευκολύνουν την είσοδο και τον πολλαπλασιασμό των παθογόνων μικροβίων.

Υπεύθυνες για αυτές τις διαταραχές στην ανοσιακή απάντηση θεωρούνται κατά κύριο λόγο, οι προκαλούμενες από την υπεργλυκαιμία τροποποιήσεις του κυτταρικού μεταβολισμού. Αυτές επηρεάζουν ιδιαίτερα το σκέλος της μη ειδικής ή έμφυτης ανοσίας επάγοντας διαταραχές στη χημειοταξία και την προσκόλληση των ουδετεροφίλων, τη φαγοκυττάρωση, την οψωνοποίηση και την έκκριση των κυτταροκινών

Όσον αφορά στη χυμική ανοσία, οι μελέτες δεν έχουν δείξει να είναι διαταραγμένη στους διαβητικούς. Οι συγκεντρώσεις των αντισωμάτων είναι φυσιολογικές στον ορό των διαβητικών, ενώ απαντούν ικανοποιητικά στην ενεργητική ανοσοποιήση με τα εμβόλια.

Οι λοιμώξεις από τις οποίες νοσούν οι ασθενείς με ΣΔ διακρίνονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες:

 Στην πρώτη περιλαμβάνονται κοινές λοιμώξεις όπως είναι η πνευμονία, οι ουρολοίμωξη, οι μετεγχειρητικές λοιμώξεις και η σήψη που ειδικά στους ασθενείς με διαβήτη έχουν βαρύτερη πρόγνωση και υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών.

Στη δεύτερη κατηγορία υπάγονται σπανιότερες λοιμώξεις που εμφανίζονται σχεδόν αποκλειστικά σε διαβητικούς ασθενείς. Σε αυτές ανήκουν είναι οι νεκρωτικές λοιμώξεις του δέρματος και των μαλακών μορίων, η ρινική/εγκεφαλική μουκορμύκωση, η κακοήθης εξωτερική ωτίτιδα, η εμφυσηματώδης χολοκυστίτιδα οι εμφυσηματώδεις λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος και οι λοιμώξεις του διαβητικού ποδιού.

Όπως και για κάθε άλλο νόσημα, έτσι και για τις λοιμώξεις, ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης είναι η πρόληψη.

Η επίτευξη και η διατήρηση της ευγλυκαιμίας  στους διαβητικούς ασθενείς μπορεί να μετριάσει τις λειτουργικές διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος με αποτέλεσμα ο οργανισμός να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει πιο αποτελεσματικά τα παθογόνα μικρόβια.

Εξέχουσας σημασίαςμέτρο είναι ο έγκαιρος εμβολιασμός έναντι των λοιμώξεων που προλαμβάνονται με τη χρήση εμβολίων.

Στις μέρες μας, βιώνοντας τις δραματικές συνέπιες της  πανδημίας COVID-19  η  επιτακτική ανάγκη ενός  αποτελεσματικού εμβολίου που θα βγάλει τον κόσμο από αυτήν τη θλιβερή περιπέτεια έφερε στο προσκήνιο τη διαχρονική  αξία του εμβολιασμού.

Τα εμβόλια αποτελούσαν και αποτελούν ένα από τα αποτελεσματικότερα μέτρα πρόληψης των λοιμώξεων και έχουν συμβάλει τα μέγιστα στη μείωση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας παγκοσμίως.

Κατά την προσεχή περίοδο ως ιατροί οφείλουμε να υπενθυμίσουμε στους διαβητικούς ασθενείς μας  να τηρούν αυστηρά τα μέτρα κοινωνικής απόστασης και υγιεινής των χεριών καθότι παράλληλα με τον ιό SARS-CoV-2, θα κυκλοφορήσουν και άλλοι ιοί όπως είναι ο ιός της γρίπης.

Σύμφωνα με καλά τεκμηριωμένες μελέτες οι ασθενείς με Σακχαρώδη διαβήτη έχουν έξι φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να προσβληθούν βαριά και να χρειαστούν νοσηλεία για γρίπη.

Στόχος είναι η μείωση των πιθανοτήτων ταυτόχρονης προσβολής και με τους δύο ιούς, που μπορεί να επιβαρύνει την κατάσταση των ασθενών, καθώς και η μείωση του φόρτου των υπηρεσιών υγείας και ειδικότερα των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας, ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν καλύτερα σε μια ενδεχόμενη αυξημένη ζήτηση.

Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού παιδιά άνω των 6 μηνών και ενήλικες διαβητικοί πρέπει  να εμβολιάζονται ετησίως έναντι της γρίπης. Χρειάζονται περίπου 2 εβδομάδες από τον εμβολιασμό ώστε ο οργανισμός να δημιουργήσει προστατευτικά αντισώματα.

Μια άλλη συχνή  και δυνητικά σοβαρή λοίμωξη  στους διαβητικούς  ασθενείς που θα μας απασχολήσει τους επόμενους μήνες και προλαμβάνεται με τον εμβολιασμό είναι η πνευμονιοκοκκική νόσος. Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε στις διεισδυτικές λοιμώξεις, όπως η βακτηριαιμία, η μηνιγγίτιδα και η βακτηριαιμική πνευμονία και στις μη διεισδυτικές πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις, όπως η οξεία μέση ωτίτιδα ,η πνευμονία χωρίς βακτηριαιμία και η παραρρινοκολπίτιδα. Αυξημένος  κίνδυνος νόσησης παρατηρείται σε όλους τους διαβητικούς ασθενείς ανεξαρτήτως ηλικίας. Ο κίνδυνος διηθητικής πνευμονίας είναι σχεδόν 3 φορές αυξημένος στους διαβητικούς ενήλικες συγκριτικά με τους ενήλικες χωρίς διαβήτη.

Υπάρχουν δύο εμβόλια που έχουν έγκριση για την προφύλαξη από πνευμονιοκοκκική νόσο στους ενήλικες:

• Το 23-δύναμο πολυσακχαριτιδικό πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο (PPSV23) που προστατεύει έναντι 23 οροτύπων του πνευμονιόκοκκου.
• Το 13-δύναμο συζευγμένο πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο (PCV-13) Prevenar13

Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού των Ενηλίκων:

Ενήλικες ≥65 ετών ή που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, πρέπει να λαμβάνουν και τα δύο είδη εμβολίων.

• Το 13-δύναμο συζευγμένο πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο (PCV-13) Prevenar13

               μπορεί να συγχορηγηθεί με το αντιγριππικό εμβόλιο

• Συστήνεται να προηγείται το εμβόλιο PCV13 και μετά 1 (ένα) χρόνο να ακολουθεί το PPSV23.
• Σε άτομα ηλικίας ≥65 ετών που έχει προηγηθεί το PPSV23, τότε το PCV13 πρέπει να γίνεται μετά 1 (ένα) χρόνο
• Αν η πρώτη δόση του PPSV23 γίνει μετά την ηλικία των 65 ετών δεν χρειάζεται επανάληψή του μετά από 5 έτη

Στα απαραίτητα εμβόλια για τους διαβητικούς ασθενείς ανήκουν επίσης

• Εμβόλιο της ηπατίτιδας Β

Λόγω της συχνής επαφής και χρήσης αιχμηρών αντικειμένων και της υψηλότερης εκ τούτου πιθανότητας μετάδοσης της ηπατίτιδας Β σε διαβητικούς ασθενείς, το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC – Centers for Disease Control and Prevention) των Η.Π.Α. και η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία (ADA – American Diabetes association), βάση μελετών, συστήνουν τον εμβολιασμό κατά της ηπατίτιδας Β στους ενήλικες με Σακχαρώδη Διαβήτη. 

• Εμβόλιο Διφθερίτιδας-Τετάνου-Κοκκύτη (Tdap/Td)

Στους ενήλικες ως πρώτη αναμνηστική δόση χορηγείται άπαξ το τριδύναμο εμβόλιο Tdap (στην Ελλάδα κυκλοφορεί με προσθήκη εμβολίου κατά της πολιομυελίτιδας) και συνεχίζεται το πρόγραμμα με το εμβόλιο DTvax adult που πρέπει να γίνεται μία φορά κάθε 10 χρόνια.

• Εμβόλιο Έρπητος ζωστήρα

Συνίσταται σε όλους τους ενήλικες άνω των 60 ετών, ανεξάρτητα από το εάν νόσησαν από έρπητα ζωστήρα.   Γίνεται σε μία δόση και προφυλάσσει τόσο από την εμφάνιση του έρπητα όσο και από την εμφάνιση της μεθερπητικής νευραλγίας. Ειδικότερα σε άτομα με χρόνια συνοδά νοσήματα όπως  Σακχαρώδης Διαβήτης  η σύσταση είναι απαραίτητη.

Τα εμβόλια είναι ένας από τους αφελέστερους τρόπους να προστατευθούν οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη από αυτές τις ασθένειες, Οι παρενέργειες των εμβολίων είναι συνήθως ήπιες και υποχωρούν από μόνες τους. Οι σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι εξαιρετικά σπάνιες. Πέραν της καλής ρύθμισης των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και της καθημερινής άσκησης, τα εμβόλια  αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο της παρακολούθησης και της φροντίδας των διαβητικών ασθενών ώστε να εξασφαλιστεί η καλύτερη ποιότητα ζωής τους.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Zykova SN, Jenssen TG, Berdal M, et al. Altered cytokine and nitric oxide secretion in vitro by macrophages from diabetic type II-like db/db mice. Diabetes. 2000; 49: 1451-1458.
2. Al‐Mashat HA, Kandru S, Liu R, et al. Diabetes enhances mRNA levels of proapoptotic genes and caspase activity, which contribute to impaired healing. Diabetes. 2006; 55: 487-495
3. Benfield T, Jensen JS, Norde BG et al. Influence of diabetes and hyperglycaemia on infectious disease hospitalisation and outcome. Diabetologia 2007; 50: 549‐554.